مقایسه و ارزیابی نقش‌های جنسیتی در فرهنگ قرآن کریم

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشدمشاوره مدرسه، دانشکده مشاوره و روانشناسی، دانشگاه پیام نور ، اصفهان، ایران

2 علوم تربیتی، گروه مشاوره و روانشناسی، پیام نور،تهران، ایران

3 گروه مطالعات زنان، دانشگاه ادیان، قم، ایران

4 علوم اجتماعی ، گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات، دانشگاه اصفهان ، اصفهان، ایران

چکیده

تعریف درست از نقش های جنسیتی در جوامع و متناسب با ویژگی زنانه و مردانه از جمله عوامل موثر در تحکیم خانواده است. از آنجا که نقش های جنسیتی در جوامع مختلف برگرفته از فرهنگ و مذهب آن جامعه اند، در این مقاله با رجوع به آیات قرآن و تفاسیر موجود با روش اسنادی، نقش های جنسیتی در قرآن با توجه به دو الگوی قرآنی حضرت موسی (ع) و حضرت مریم (س) بررسی می شوند.

نتایج نشان می دهد الگوهای زن و مرد در قرآن از نظر شئون انسانی و قرب الهی، یکسان هستند اما نبوت و رسالت به معنای رهبری جامعه به دوش مردان است. هر دو الگوی قرآنی از جمله پرهیزگاران و مقربان درگاه الهی بوده و در دوره ای از زندگی خود تحت تربیت پیامبران الهی قرار گرفته اند. هر دو دارای معجزه الهی بوده یکی ید بیضا و عصا و .... و دیگری فرزندی که در گهواره سخن می گوید. هر دو به سمت خداوند متعال دعوت نموده و در جریان سختی ها از خداوند طلب کمک می نمایند. نقش ویژه ای که برای حضرت مریم (س) برشمرده مادری پیامبر الهی است و نقش ویژه حضرت موسی (ع) نبوت و رسالت ایشان است. احساسی که برای مریم (س) بر شمرده شده نگرانی و ترس از خدشه دار شدن عفت وی است. در صورتی که برای حضرت موسی (ع) به احساسات ترس و خشم، ترس از تکذیب فرعون و نیز ترس از فریب مردم توسط ساحران و خشم از مشاهده گمراهی قوم خود، اشاره شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparison and evaluation of gender roles in the culture of the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Saeide Elahidoust 1
  • Sayyed Mohammad Ghalamkarian 2
1 Master of Counseling and Psychology Department, Payam Noor University, Isfahan, Iran
2 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Payam Noor University, Isfahan.
چکیده [English]

The correct definition of gender roles in societies and appropriate to female and male characteristics is one of the effective factors in family consolidation. Gender roles in different societies are derived from the culture and religion of that society, since the Qur'an is one of the original sources of our culture, it should be referred to for a proper understanding and definition of gender roles. In this article, by referring to the verses of the Quran and existing interpretations, it compares and evaluates gender roles according to the two Quranic models of Prophet Moses (pbuh) and Prophet Mary (pbuh). The current research has been done with qualitative method and documentary and theoretical analysis. The results show that the models of men and women in the Qur'an are the same in terms of human affairs and closeness to God, but prophecy and mission, meaning the leadership of society, are the responsibility of men. Both Qur'anic models, including the pious and close to God's door, have been trained by God's prophets in a period of their lives. Both have divine miracles, one is a shining hand and a cane, and the other is a child who speaks in the cradle. Both call to God Almighty and ask God for help during hardships. The special role that is listed for Maryam (pbuh) is the mother of the divine prophet, and the special role of Prophet Moses (pbuh) is his prophethood and mission. The feeling that is considered for Maryam (S) is the worry and fear of her chastity being violated. In the case of Prophet Moses (pbuh), the feelings of fear and anger, fear of Pharaoh's denial, as well as fear of deceiving people by sorcerers and anger at seeing his people go astray, have been mentioned

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • gender roles
  • behavior patterns
  • Hazrat Maryam (S)
  • Hazrat Musa (AS)
  • قرآن کریم
  • احمدی، ابراهیم، (1397)، «انعطاف ناپذیر دانستن نقش‌های جنسیتی و دفاع از تبعض های جنسیتی و دعاع از تبعیض های جنسیتی»، پژوهش نامه زنان، سال نهم، شماره اول: 35-12.
  • احمدی فاطمه، تشکری زهرا، (1400)، «تأثیر خانواده در جامعه‌پذیری نقش‌های جنسیت از دیدگاه اسلام و فمنیسم»، مجله پژوهش های اسلامی جنسیت و خانواده، سال چهارم، شماره ششم: 65-53.
  • اسدی کرم، طالب، (1379)، «داستان موسی (ع) و هارون (ع) درسهایی در زمینه رهبری»، مجله مصباح، شماره 36
  • براتی، شهناز؛ مرادخانی، مهری؛ عنایت، حلیمه، (1392)، «تقسیم کار جنسیتی از دیدگاه اسلام». پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده، سال دوم (2): 154-139.
  • بختیار، مریم؛ رضایی، اکرم، (1391)، «بررسی مقام و جایگاه زن در اسلام و مسیحیت»، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال سوم (11): 73-61
  • بستان، حسین، (1385)، «بازنگری نظریه‌های نقش جنسیتی»، پژوهش نامه زنان، دوره 4: 31-5
  • بهرام پور، ابولفضل، (1389)، تفسیر یک جلدی مبین، قم: آوای قرآن، چاپ دوم.
  • پورمحسنی فرشته، ظهری نگار، عطادخت اکبر، (1398)، «نقش ابعاد تاریک شخصیت، تمایزیافتگی و نقش‌های جنسیتی در پیش بینی دلزدگی زناشویی»، مجله روانشناسی خانواده، دوره 6، شماره 2: 56-43.
  • جوادی آملی، عبدالله، (1389)، زن در آیینه جلال و جمال، قم: اسرا
  • حسینی زاده، علی. شرفی، محمد رضا، (1389)، «نقد دیدگاه فمینیسم لیبرال در زمینه برابری زن و مرد از منظر قرآن و روایات»، دو فصلنامه علمی- پژوهشی تربیت اسلامی، سال پنجم، شماره 11: 58-34.
  • خمسه، اکرم، (1385)، «بررسی نقش عوامل فرهنگی – اجتماعی بر طرحواره های نقش جنسیتی در دو گروه قومی از دانشجویان در ایران»، فصلنامه مطالعات روانشناختی، شماره 2: 146-129.
  • رئیس الساداتی، ریحانه، (1392)، «خشونت نسبت به زنان از منظر تفاسیر قرآنی»، مجله مطالعات زن و خانواده، دوره 1 (1): 158-119.
  • ساروخانی باقر، (1379)، جامعه شناسی خانواده، تهران: سروش.
  • سفیری، خدیجه، (1385)، «احساس ناسازگاری میان نقش اجتماعی و خانوادگی در زنان»، مجله مطالعات زنان، سال 4، شماره 2: 70-47.
  • سهراب زاده مهران، شعاع صدیقه، نیازی محسن و همکاران، (1398)، «بازاندیشی نقش‌های جنسیتی زنانه و تعیین کننده های فرهنگی و اجتماعی مرتبط با آن»، نشریه علمی فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده، سال چهاردهم، شماره 49: 111-87.
  • شاطرزاده سمانه، توسلی مجید، اطهری سید حسین، (1401)، «پیش بین سلامت روان زنان شاغل در دستگاه‌های اجرایی سیاسی و غیر سیاسی بر اساس طرحواره نقش‌های جنسیتی»، مجله زن و مطالعات خانواده، سال پانزدهم، شماره 55: 134-119.
  • شاهدی، سامره. فرجودی، محمد علی، (1389)، «جایگاه شغلی زن در خانواده و اجتماع از دیدگاه قرآن»، فصلنامه زن و جامعه، سال اول، شماره 4: 135-113.
  • شاهوراتی، مریم. علم الهدی، جمیله. آشتیانی، ملیحه، (1387)، «بررسی تفاوتهای جنسیتی زنان و مردان در دو دیدگاه قرآن مجید و فمنیسم»، فصلنامه تخصصی پژوهش های میان رشته ای قرآنی، سال اول (1): 84-63.
  • طباطبایی، محمد حسین، (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت: منشورات موسسه علمی
  • فلاحتی، لیلا (1395)، «نگرشی به نقش‌های جنسیتی در نسبت با قومیت و جنسیت»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره نهم، شماره 1: 59-33.
  • قاسمی، فاطمه، (1397)، «مقایسه تطبیقیی نقش‌های جنسیتی در رویکرد اسلامی و جامعه شناختی»، پژوهش های اجتماعی اسلامی، سال بیست و چهارم (شماره سوم): 82-59.
  • قرائتی، محسن (138 3) تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
  • مستقیمی، مهدیه. امرایی، ایوب. فضلی، محمد. (1389) تحلیلی از متانت گفتاری زبان قرآن در حوزه التذاذات جنسی، نشریه مطالعات راهبردی زنان، سال سیزدهم (29):157-107.

 

  • Bem, S.L. (1974). The measurement of psychological androgyny. Journal of consulting and clinical psychology, 42:155 – 162.
  • Bem, S.L. (1981). Gender schema theory: A cognitive account of sex – typing. Psychological Review. 88: 354 – 364.
  • Beml, S.L. (1983). Gender schema theory and its implications for child development:Raising gender aschematic society. Signs, 8: 598 – 616
  • Closson, K., Hatcher, A., Sikweyiya, Y., Washington, L., Mkhwanazi, S., Jewkes, R., ...& Gibbs, A. (2020). Gender role conflictand sexual health and relationship practices amongst young men living in urban informal settlements in South Africa. Culture, Health & Sexuality, 22, 31-47.
  • Crawford, H.m Unger, R., (2004). Women and gender, New York. MCGrow Hill Company.
  • Lindsey, L. L., & Christy, S. (2011). Gender roles: A sociological perspective. Pearson Prentice Hall.