بازخوانی نحوه انعکاس اخبار بشارات النبی (ص) در کمال‌الدین و تمام‌النعمه صدوق (ره) بر اساس آیات قرآنی و منابع تاریخی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای مدرسی معارف اسلامی. دانشگاه شهید بهشتی تهران .ایران

2 عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

3 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد واحد تهران غرب

چکیده

اصل این‌که پیامبران پیشین درباره ظهور حضرت محمد پیشگویی­هایی داشته­اند در آیاتی از قرآن مورد اشاره قرار گرفته است. مورخان و محدثان نیز خبرهایی از نوعی آگاهی و پیشگویی از بعثت حضرت در دوره­های نزدیک به ظهور اسلام از سوی کاهنان و کشیشان ارائه داده­اند. شیخ صدوق از عالمان به اخبار امامی در کتاب کمال‌الدین و تمام النعمه خبرهایی را در این موضوع از راویان امامی و غیر امامی نقل کرده است که با برخی از رویدادهای فراتاریخی همراه است.
موضوع پیش رو میان‌رشته‌ای و با تاریخ، حدیث و رجال سرکار دارد و روش ترکیبی برای بررسی اسناد و تحلیل محتوا مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به اهمیت گزارش‌های یاد شده این پرسش پیش می‌آید که داده‌های گزارش شده از سوی صدوق تا چه اندازه با آیات قرآن و منابع تاریخی و روایی دیگر همگرا هستند؟ اسناد و محتوای این گزارش‌ها تا چه میزان اطمینان آور و نزدیک به واقع می‌نمایند؟یافته‌های پژوهش تأییدکننده این مدعاست که  در اصل و کلیت وجود بشارات النبی همخوان با آیات قرآنی و منابع تاریخی است و داستان­های فرعی و برخی از  مطالب فراتاریخی اخبار، چندان با واقعیت و روایت­های تاریخی سازگار نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rereading the way of reflecting the news of the Prophet (pbuh) in Kamal-al-Din and Tammam-ul-Naima Sadouq (RA) based on Quranic verses and historical sources

نویسندگان [English]

  • Farhad Ne’mati 1
  • Abbas Ahmadvand 2
  • Khalil Ne’mati 3
1 Doctoral student of Shahid Beheshti University of Tehran, an expert in the position of the scientific board of Qom Islamic Science and Culture Research Institute. Iran. (Responsible author).
2 Associate Professor and faculty member of Shahid Beheshti University. Tehran. Iran
3 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Islamic Azad University, Tehran West Branch. Tehran. Iran.
چکیده [English]

The fact that the previous prophets had prophesied about the appearance of Prophet Muhammad is mentioned in the verses of the Qur'an. Historians and scholars have also presented news of a kind of knowledge and prophecy about the Prophet's mission in the periods close to the advent of Islam by priests and religious leaders. Sheikh Sadouq, who was one of the scholars of Imamiyya news, in his book Kamal al-Din and Tamma Al-Naimah, has narrated news on this subject from Imami and non-Imami narrators, which are associated with some meta-historical events. The upcoming topic is interdisciplinary and has to do with history, hadith and men's studies and also the combined method was used for document review and content analysis. Considering the importance of the mentioned reports, the question arises that to what extent do the data reported by Sheikh Sadouq converge with the verses of the Qur'an and other historical and narrative sources? To what extent are the documents and content of these reports reliable and close to reality? The findings of the research confirm the claim that the Prophet's tidings are consistent with the Qur'anic verses and historical sources and the sub-stories and some meta-historical contents of the news are not compatible with reality and historical narratives.

کلیدواژه‌ها [English]

  • news of good news
  • the Prophet's (PBUH) mission
  • Kamal al-Din and Tamma Al-Naimah
  • Quranic verses
  • historical sources

مراجع

قرآن کریم
ابن اثیر، على بن محمد (1409 ق)، أسد الغابة فى معرفة الصحابة، بیروت: دار الفکر.
ابن حنبل، احمد بن محمد (1416 ق)، مسند الإمام أحمد بن حنبل، لبنان- بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن سعد، محمد (1410 ق)، الطبقات‏الکبرى، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن عبد البر، یوسف بن عبد الله (1412 ق)، الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، تحقیق: على محمد البجاوى، بیروت: دار الجیل.
ابن قولویه، جعفر بن محمد (1356 ش)، کامل الزیارات، محقق: عبدالحسین امینی، نجف: دارالمرتضویه.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1407 ق)، البدایة و النهایة، بیروت: دار الفکر.
ابن ماجه، محمد بن یزید (1418 ق)، سنن، محقق: بشار عواد معروف، بیروت: دارالجیل.
ابن هشام، عبدالملک (بی­تا)، السیره النبویه، تحقیق: مصطفی سقا و ابراهیم ابیاری و عبدالحفیظ شبلی، بیروت: دارالمعرفه.
بخارى، محمد بن اسماعیل (1410 ق)، صحیح البخاری، جمهوریة مصر العربیة، وزارة الاوقاف، المجلس الاعلى للشئون الاسلامیة، لجنة إحیاء کتب السنة - مصر - قاهره، چاپ دوم.
برقی، احمد بن محمد (1371 ق)، المحاسن، محقق: جلال الدین محدث، قم: دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
بلاذری، أحمد بن یحیى (1417 هـ)، انساب الاشراف، بیروت: دار الفکر.
بیهقی، احمد بن حسین (1405 ق)، دلائل النبوه و معرفه احوال صاحب الشریعه، تحقیق: عبدالمعطی قلعجی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ترمذى، محمد بن عیسى (1419 ق)، الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی، قاهره: دار الحدیث.
حسینی، سیدمحمد صادق، (1397)، بررسی تطبیقی الگوی تاریخ­نگاری قرآن کریم و منابع تاریخی منتخب (مغازی واقدی، طبقات ابن سعد، سیره ابن هشام و تاریخ طبری) در نحوه انعکاس آگاهی پیشین یهود از صفات پیامبر (ص)، تاریخ اسلام، سال نوزدهم، شماره 75، 36-7.
خویی، ابوالقاسم (1410 ق)، معجم رجال الحدیث، قم: مرکز نشر آثار شیعه،
ذهبی، محمد بن احمد (1413)، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق: عمر عبد السلام تدمرى، بیروت، دار الکتاب العربى، چاپ دوم.
سلیمانی عبدالرحیم، (1381)، قرآن کریم و بشارت­های پیامبران، هفت آسمان، شماره 16، 62-47.
سمرقندی، نصر بن محمد، (1416 ق)، تفسیر السمرقندی المسمی بحرالعلوم، بیروت: دارالفکر.
سیوطی، عبدالرحمن، (1404 ق)، الدر المنثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
شاکر، محمدکاظم، (1389)، بشارت‌های عهدین در مورد پیامبر اکرم (ص)، پژوهش نامه قرآن و حدیث، شماره 7، 134-111.
شهریاری فرد، محمدعلی، (1394 ش)، بشارت‌های پیامبران گذشته به ظهور پیامبر اسلام (ص)، قم: بوستان کتاب.
صدوق، محمد بن علی، (1414 ق)، اعتقادات الامامیه، قم: کنگره شیخ مفید، چاپ دوم.
ــــــــــــــــــــــ، (1378 ق)، عیون اخبار الرضا (ع)، تهران: نشر جهان.
ــــــــــــــــــــــ، (1395 ق)، کمال­الدین و تمام النعمه، محقق: علی اکبر غفاری، تهران: اسلامیه، چاپ دوم.
ـــــــــــــــــــــ، (1400 ق)، امالی، بیروت: اعلمی، چاپ پنجم.
صفار، محمد بن حسن [منسوب](1404 ق)، بصائرالدرجات، محسن بن عباسعلی کوچه باغی، قم: مکتبه آیت الله المرعشی النجفی، چاپ دوم.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417 ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مکتبه النشر الاسلامی، چاپ پنجم.
طبرانی، سلیمان بن احمد، (2008 م)، التفسیرالکبیر، اردن: دارالکتاب الثقافی.
طبری، محمد بن جریر، (1387 ق)، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث، چاپ دوم.
طوسی، محمد بن حسن (1373)، رجال، محقق: جواد قیومی، قم: موسسه النشر الاسلامی، چاپ سوم.
فخر رازی، محمد بن عمر، (1420 ق)، التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
قمی، علی بن ابراهیم (1404 ق)، تفسیر قمی، محقق: طیب موسوی، قم: دارالکتاب، چاپ سوم.
کراجکى، محمد بن على‏(1410 ه‍)، کنز الفوائد، قم: دارالذخائر.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407 ق)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مامورزاده فریحه و محمد ابراهیم روشن ضمیر (1397 ش)، بررسی مقاله «بحیرا» در دائره المعارف اسلام، قرآن پژوهی خاورشناسان، ش 25، ص 125-146.
مجلسی، محمدباقر (1403 ق)، بحارالانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
مفید، محمد بن محمد (1413 ق)، الفصول المختاره، محقق: علی میرشریفی، قم: کنگره شیخ مفید.
مقریزی، احمدبن علی (1420 ق)، إمتاع الأسماع، تحقیق: محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
نجاشی، احمدبن علی (1407 ق)، رجال النجاشی، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
واقدی، محمد بن عمر (1409 ق)، المغازی، تحقیق: مارسدن جونس، بیروت: مؤسسه اعلمی، چاپ سوم.
یعقوبی، احمد بن أبى یعقوب (بى­تا)، تاریخ الیعقوبى، بیروت: دار صادر.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 مهر 1401
  • تاریخ بازنگری: 04 اسفند 1401
  • تاریخ پذیرش: 07 اسفند 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار