بررسی و فهم دلالت های قرآنی بر مطلوبیت ایجاد تمدن دینی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

گروه قرآن و حدیث، پژوهشکده الهیات و معارف اسلامی ، پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق ، قم ، ایران

چکیده

تمدن بهترین نمود حیات اجتماعی مطلوب بشری است. در این میان ساخت یک تمدن بر اساس ایدئولوژی دین محور و توحید گرا، خواسته فکری و برنامه عملی تمدن خواهان اسلامی است. پاسخ قرآن به مطلوبیت تمدن دینی و لزوم برپایی آن، نقش حیاتی ای در استحکام بنیادهای عقیدتی نظریه تمدن دین محور دارد.بنابراین مساله فهم رویکردهای تمدنی قرآن کریم بر ایجاد یک تمدن توحید محور است پژوهش حاضر با هدف فهم دلالتهای قرآن کریم بر صحه گذاری بایستگی ایجاد تمدنی دینی، با سه گزاره زمانی ِگذشته،حال و آینده -در نگاه قرآن- شکل گرفته است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی اقدام به بررسی و فهم دلایل قرآنیِ مطلوبیت تمدن توحیدی نموده است. پاسخ این پرسش از قرآن، در توجه به وضعیت پیشینی و گذشته، بیانگر حالت پشتوانه ای بوده و در وضعیت حال، تشویق به پیشرفت بسوی وضعیت تمدنی و در نگاه به وضعیت پسینی و آینده نگر، ترسیمِ افقِ تمدنی فراگیر و بی همتا را رخ می نمایاند. به عبارت واضح تر پاسخ قرآن به تمدن پژوهان عصر حاضv؛نخست آنکه در نگاه به پشت سر، ارائه داده های است که می تواند یک پشتوانه تجربی از شکل گیری تمدنهای توحیدی باشد و دوم در بستر فعلی اجتماع آنکه پیوسته جامعه اسلامی را تشویق به ارتقاء به گزاره ها و مولفه های تمدن ساز می نماید و سوم در حالت پیش رو، آینده ایی تمدنی را برای مسلمانان در سرتاسر دنیا ترسیم می کند و آنان را به دستیابی به این آرمان و نوید بزرگ، امیدوار و مصمم می سازد.

کلیدواژه‌ها


ابن ابی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله، (۱۴۰۴)، شرح نهج البلاغة (ابن ابی الحدید)، 20 ج، قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
‏‫ابن بابویه، محمد بن علی، (۱۳۶۲)، الخصال، 2 ج، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.
‏‫ابن شعبه، حسن بن علی، (۱۳۸۸)، تحف العقول عن آل الرسول صلی الله علی و اله و سلم، قم: نوید اسلام.
‏‫بحرانی، هاشم بن سلیمان، (۱۳۷۴)، البرهان فی تفسیر القرآن، 5 ج، قم: موسسة البعثة، قسم الدراسات الإسلامیة.
‏‫جهان بین، فرزاد، (۱۳۹۸)، درس گفتار تمدن نوین اسلامی، تهران: آفتاب توسعه.
‏‫حقی، اسماعیل بن مصطفی، (بی‌تا)، تفسیر روح البیان، 10 ج، بیروت: دارالفکر.
‏‫حویزی، عبد علی بن جمعه، (۱۴۱۵)، تفسیر نور الثقلین، 5 ج، قم: اسماعیلیان
‏‫درخشه‌، جلال‌ و علی آدمی ابرقویی، (۱۳۹۰)، آفاق تمدنی انقلاب اسلامی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
‏‫سعیدی‌روشن، ‌محمد‌باقر، (1393)، «شاخص‌های تمدن اسلامی بر اساس آموزه‌های قرآن کریم»، آموزه‌های قرآنی، جلد 19، ش 0، ۱۳۹۳، ص 61-82.
‏‫طباطبایی، محمدحسین، (۱۳۷۴ الف)‌، ترجمه تفسیر المیزان، 20 ج، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
‏‫———، (۱۳۷۴ ب‌)، ترجمه تفسیر المیزان، 20 ج، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
‏‫طبرسی، فضل بن حسن، (۱۳۷۲ الف)‌، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، 10 ج، تهران: ناصر خسرو.
‏‫———، (۱۳۷۲ ب)‌، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، 10 ج، تهران: ناصر خسرو.
فاکر میبدی محمد، (1393)، «مؤلفه‌های تمدن اسلامی از منظر قرآن کریم»، مجموعه مقالات بین المللی (هشتمین همایش) جلد اول،1393.
فامیل روحانی سید علی اکبر، (1394)، «قرآن زیرساخت تمدن اسلامی»، دوفصلنامه اندیشه تمدنی اسلام، ش اول پاییز و زمستان 1394.
‏‫فتال نیشابوری، محمد بن احمد، (۱۳۷۵)، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین (طبع قدیم)، 1 ج، قم: الشریف الرضی.
‏‫قرائتی، محسن، (۱۳۸۸ الف)‌، تفسیر نور، 10 ج، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
‏‫کلینی، محمد بن یعقوب، (۱۴۲۹ الف‌)، الکافی (دار الحدیث)، 15 ج، قم: موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر.
‏‫———، (۱۴۲۹ ب)‌، الکافی (دار الحدیث)، 15 ج، قم: موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر.
‏‫لیثی واسطی، علی بن محمد، (۱۳۷۶)، عیون الحکم و المواعظ، 1 ج، قم: موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر.
‏‫محسن الویری، (1394)، «کارکرد تمدنی قرآن؛ یک بررسی مقدماتی در قلمرو تمدن پیشین اسلامی»، نقد و نظر، جلد 1394،، ش 80، ۱۳۹۴، ص 55-76،
‏‫مفید، محمدبن‌ محمد، (۱۴۱۴)، الارشاد فی‌ معرفه‌ حجج‌الله‌ علی‌ العباد، بیروت‌: دارالمفید.
‏‫مکارم شیرازی، ناصر، (۱۳۸۰ الف)‌، تفسیر نمونه، 28 ج، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
‏‫———، (۱۳۸۰ ب)‌، تفسیر نمونه، 28 ج، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
‏‫هاشمی رفسنجانی، اکبر، (۱۳۸۶)، تفسیر راهنما روشی نو در ارائه مفاهیم موضوعات قرآن، 21 ج، قم: بوستان کتاب قم.