سنجش برخی از باورها در فرهنگ عمومی با آیات قرآن

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه قم، قم ، ایران.

2 سطح دو حوزۀ علمیه، مدرس مرکز آموزش زبان و معارف اسلامی جامعه المصطفی.

چکیده

فرهنگ عمومی چون درختی است که شاخه‌های فراوان دارد. آداب و رسوم، سنتها، باورها و عقاید، نوع پوشش، انواع خوراکی‌ها و جنبه‌های گوناگون زندگی شاخه‌های پر برگ و بار این درخت هستند. باتوجه به اسلامی بودن جامعه (در معنی عام خود) شناخت و سنجش باورهای تأثیرگذار فرهنگی در جامعه، با معیار مهمترین منبع دینی یعنی قرآن کریم، امری مهم و جهت بخش است؛ زیرا شناخت این باورها می‌تواند در تقویت بنیۀ فرهنگی جامعه و نیز آسیب‌شناسی جامعۀ دینی کمک کند. در این نوشتار تعدادی از سخنان مشهور را از باورهای عمومی که در قالب مَثل، ضرب‌المثل یا کنایۀ معروف در فرهنگ ما جاری است، استخراج کرده‌ایم و پس از دسته بندی موضوعی، به روش توصیفی- تحلیلی آنها را با آیاتی از قرآن سنجیده‌ایم؛ آیاتی که در آنها، مستقیم یا غیر مستقیم می‌توان مطلبی دربارۀ موضوعات مطرح شده دریافت. نتیجه تحقیق در این موضوع، نشان می‌دهد که بیشتر این باورها با معارف قرآن، اعتقادات دینی و تجربۀ زندگی سازگار هستند. تعدادی نیز که در گفتار و کردار مردم سخت جا افتاده‌اند با مبانی دینی سازگار نیستند اما تلقی جامعه و باورهای کلامی گذشته و نیز وجود آنها در سخن شاعران باعث ماندگاری آنها شده است. چنین پژوهش‌هایی می‌تواند در پالایش فرهنگی باورهای نادرست در جامعه مؤثر باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluating some beliefs in general culture with Quranic verses

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Mehravaran 1
  • Ahmad Safari 2
1 Member of the Faculty of Persian Language and Literature Department, Faculty of Literature, Qom University, Qom, Iran.
2 The second level of the theological field, the teacher of the Islamic Education and Language Education Center of Al-Mustafa Community, Qom, Iran.
چکیده [English]

General culture is like a tree with many branches. Customs, traditions, beliefs and opinions, type of clothing, types of food and various aspects of life are the leafy branches of this tree. Considering the Islamic nature of the society (in its general sense), it is important and directional to recognize and measure the influential cultural beliefs in the society, with the criterion of the most important religious source, namely the Holy Qur'an; Because knowing these beliefs can help in strengthening the cultural foundation of the society as well as the pathology of the religious society. In this article, we have extracted a number of famous sayings from popular beliefs that are current in our culture in the form of proverbs or famous irony, and after categorizing them, we have compared them with verses from the Qur'an in a descriptive-analytical way. Verses in which, directly or indirectly, you can get information about the topics raised. The result of the research on this issue shows that most of these beliefs are compatible with the teachings of the Quran, religious beliefs and life experience. Some of them, which are deeply rooted in people's speech and actions, are not compatible with religious principles, but the perception of the society and theological beliefs of the past, as well as their existence in the words of poets, have made them last. Such research can be effective in the cultural refinement of false beliefs in the society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • general culture
  • general beliefs
  • proverb
  • irony
قرآن کریم.
-  آشوری، داریوش (1380)، تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ، تهران: انتشارات آگاه.
-  باباصفری، علی اصغر و پریسا اورک (1392)، «ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮآن ﺑﺮ آﻓﺮﻳﻨﺶ ﺿﺮب‌اﻟﻤﺜﻞ‌ﻫﺎی ﻓﺎرﺳﻲ»، ﻧﺸﺮﻳﺔ ادب و زﺑﺎن داﻧﺸﻜﺪة ادﺑﻴﺎت و ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ داﻧﺸﮕـــــﺎه ﺷﻬﻴـــﺪ ﺑﺎﻫﻨﺮ ﻛﺮﻣﺎن، سال 16، ﺷﻤﺎرة 34، صص 75-106.
-  پهلوان، چنگیز (1378)، فرهنگ شناسی، چاپ اول، انتشارات پیام امروز.
-  پیش قدم، رضا (1391)، «معرفی زباهنگ به عنوان ابزاری تحول‌گرا در فرهنگ کاوی زبان»، فصل نامه مطالعات زبان و ترجمه، شماره 4، صص 47-62.
-  پیش قدم، رضا، فاطمه وحیدنیا، آیلین فیروزیان پوراصفهانی(1393)، «ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﻪ ﻛﻨﺶ ﮔﻔﺘﺎر ﻧﻔﺮﻳﻦ»، فصل نامه مطالعات زبان و ترجمه، شماره دوم، صص45-72.
-  جعفری، محمد تقی(1373)، فرهنگ پیرو، فرهنگ پیشرو، انتشارات علمی و فرهنگی.
-  حافظ شیرازی (1370)، دیوان شعر براساس نسخه غنی و قزوینی، به تصحیح و تحقیق منصضور موحد زاده، تهران، انتشارات پژوهش.
-  خمینی (امام)، سید روح الله(1377)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، چاپ اول، تهران: موسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-  دهخدا، علی اکبر (1370)، امثال و حکم، چاپ هفتم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
-  دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت نامه، انتشارات دانشگاه تهران.
-  ذوالفقاری، حسن (1385)، «بازتاب قرآن کریم در ضرب‌المثل‌های فارسی»، الجمعیه العلمیه الایرانیه للغه العربیه و آدابها، دوره 2، شماره 5، صص 109-136.
-  ذوالفقاری، حسن (1399)، باورهای عامیانه مردم ایران، تهران: نشر چشمه.
-  زارع زردینی، احمد و اصغر کریمی رکن‌آبادی و نعمت الله به‌رق(1394)، «آسیب شناسی پدیده چشم زخم در جامعه اسلامی در پرتو آیات قرآن»، کتاب قیّم، سال پنجم، شماره سیزدهم، صص 73-92.
-  سبحانی، جعفر (1386)، منشور عقاید امامیه، قم، مؤسسه امام صادق (ع).
-  سبحانی، جعفر (1387)، جبر و اختیار، قم، مؤسسه امام صادق (ع).
-  سعدی (1369)، گلستان، به تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، انتشارات خوارزمی.
-  سعدی (1372)، بوستان، به تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، انتشارات خوارزمی.
-  شاملو، احمد (1377-1381)، فرهنگ کوچه، (14 جلد)، انتشارات مازیار.
-  طباطبایی، سید محمد حسین (1387)، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، جلد دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
-  طباطبایی، سید محمد حسین (1396)، قرآن در اسلام، به کوشش سید هادی خسروشاهی، چاپ هشتم، قم: موسسه بوستان کتاب.
-  غفوری فر، محمد و علیرضا حسینی(1396)، «تحلیل و بررسی بازتاب قرآن کریم در کنایه‌های عامیانه با رویکرد بینامتنیت»، نشریه زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، سال 70، شماره 236، صص 167-187.
-  حمید نگارش (مدیر پروژه)، فرهنگ شیعه، کلام (1385)، قم، پژوهشکده تحقیقات اسلامی.
-  کلانتری، علی اکبر (1397)، «بررسی تفسیری ارتباط آیه و ان یکاد با مساله چشم زخم»، مطالعات تفسیری، سال نهم، شماره 34، صص 7-24.
-  مولوی، جلال الدین (1372-1376)، مثنوی معنوی، دفتر اول تا پنجم، با شرح کریم زمانی،انتشارات اطلاعات.
-  ناصر خسرو(1378)، دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، انتشارات دانشگاه تهران.
-  نجفی، ابوالحسن (1378)، فرهنگ فارسی عامیانه، تهران، انتشارات نیلوفر.
-  نظامی گنجوی (1376)، خسرو و شیرین، با تصحیح و توضیحات برات زنجانی، انتشارات دانشگاه تهران.
-  نظریان، رضا (1399)، حقیقت نفرین، دانشیاران ایران.