بررسی تطبیقی تأثیر پذیری ملا حسین کاشفی از آیات قرآن کریم در مقتل نویسی (روضه الشهداء)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول؛دانشجوی دکتری مدرسی معارف، گرایش تاریخ و تمدن اسلامی، دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران

2 استادیارگروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی ایران

3 دانشیارگروه فقه سیاسی دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی ایران

4 استادیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی ایران

چکیده

چکیده
قرآن کریم بر نقل قصه و بیان سرگذشت انبیاء و امم گذشته بسیار تاکید می‌کند. بهره وری از این ظرفیت خصوصا در تالیف و تحلیل حوادث تاریخی از جمله در قیام امام حسین(ع) امری لازم و ضروری است. ملا حسین کاشفی از معدود افرادی است که هنگام بیان وقایع قیام امام حسین(ع) از آیات بسیاری بهره جسته و در این باره بسیار ماهرانه و با ظرافت بسیار خاصی، ضمن استناد به آیاتی از قرآن، درصدد تحلیل و بررسی قیام عاشورا برآمده بود. شاید بتوان ادعا کرد در میان مقتل نویسان، کسی به اندازه کاشفی - که از علمای اهل سنت است- اینگونه به مقتل نگاری روی نیاورده و در مواردی هنگام تطبیق و بیان شان نزول آیات، دیدگاهی را برگزیده که مطابق دیدگاه شیعیان است. نوشته حاضر به کیفیت و روش کاشفی در بررسی و تحلیل وقایع عاشورا با استناد به آیات پرداخته و در پی پاسخ به چرایی و چگونگی استناد کاشفی به آیات است. در پرتو بررسی که صورت گرفت این نتیجه بدست آمد که انتخاب نوع آیات و تحلیل و بررسی که کاشفی در مورد آیات انجام داده، به نوعی بازگو کننده‌ی افکار و اعتقادات درونی کاشفی در مورد مشروعیت بخشی به خلافت خلفای سه گانه، عدم مشروعیت بخشی و طعنه زدن به حکومت بنی امیه و لزوم احترام و اکرام اهل بیت(ع) است و هدف کاشفی از ضمیمه کردن آیات به گزارش‌های تاریخی، تفسیر، توضیح و تایید یا نقد و بررسی یک گزارش است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparative study of the influence of Mullah Hossein Kashfi on the verses of the Holy Qur'an in the writing of obituaries (Rouzeh al-Shahada)

نویسندگان [English]

  • Sayyed Mahdi Tabatabaei 1
  • Mehran Esmaeli 2
  • Mohammad Mahdi Babapour 3
  • Mohammad Hajitaghi 4
1 Corresponding author: Ph.D. student of education, majoring in history and Islamic civilization, Faculty of Theology and Religions, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, Faculty of Theology and Religions, Shahid Beheshti University, Iran
3 Member of the Faculty of Political Jurisprudence, Faculty of Literature and Religions, Shahid Beheshti University, Iran
4 Assistant Professor, Department of History, Faculty of Literature and Human Sciences, Shahid Beheshti University, Iran
چکیده [English]

The Holy Qur'an emphasizes a lot on telling stories and telling the story of prophets and nations of the past. It is necessary to make use of this capacity, especially in the compilation and analysis of historical events, including the uprising of Imam Hossein (Peace be upon him). Mullah Hossein Kashfi is one of the few people who used many verses when describing the events of Imam Hossein's uprising and in this regard, he tried to analyze and investigate the uprising of Ashura very skillfully and with a very special delicacy, while citing verses from the Quran. Perhaps it can be claimed that among the authors of Muqtal, no one has turned to Muqtal writing like Kashifi - who is a Sunni scholar - and in some cases, when adapting and expressing the revelation of the verses, he has chosen a point of view that is in accordance with the view of Shias. This article deals with the quality and method of Kashfi in investigating and analyzing the events of Ashura by referring to the verses and seeks to answer why and how Kashfi refers to the verses. In the light of the investigation, it was concluded that the choice of the type of verses and the analysis and research that Kashfi did about the verses, in a way, reflects Kashfi's inner thoughts and beliefs about the legitimacy of the caliphate of the three caliphs, illegitimacy and sarcasm and attack on the Umayyad rule and the need to respect and honor the Ahl al-Bayt (Peace be upon them and Kashifi's purpose of attaching verses to historical reports is to interpret, explain and confirm or criticize a report.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • verses
  • Imam Hossein
  • death of Kashfi (Rouzeh al-Shahada)
قرآن کریم
ابن ابی حاتم رازی، عبدالرحمن(۱۴۲۴)، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق، اسعدمحمد الطیب، بیروت: دار الفکر.
ابن ابی شیبة، عبدالله(۱۴۰۹)، المصنف فی الاحادیث و الآثار، تحقیق سعید اللحام، بیروت: دار الفکر.
ابن اثیر، علی(۱۳۸۶ق)، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر.
ابن اعثم، احمد(۱۴۱۱ق)، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالاضواء.
ابن بطریق، یحیی‌بن حسن(۱۴۰۷)، عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار، قم: النشر الاسلامی.
ابن جوزی، عبدالرحمن‌بن علی(۱۴۱۲ق)، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر و مصطفی عبدالقادر، بیروت: دار الکتب العلمیّة.
ابن حاتم، یوسف(بی تا)، الدر النظیم، قم: موسسة النشر الاسلامی.
ابن حمزه طوسی، محمد(۱۴۱۲ق)، الثاقب فی المناقب، تحقیق، نبیل رضا، قم: موسسة الانصاریان.
ابن حنبل، احمد(بی تا)، مسند احمد، بیروت: دار صادر.
ابن سلیمان کوفی، محمد(۱۴۱۲)، مناقب الامام امیر المؤمنین، تحقیق محمد باقر محمودی، قم: مجمع احیاء الثقافة.
ابن عساکر، علی(۱۴۱۵)، تاریخ مدینه دمشق، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالفکر.
ابن مغازلی، علی(۱۴۲۶)، مناقب علی بن ابی طالب، بی جا: انتشارات سبط النبی.
ابومخنف، لوط بن یحیی(۱۳۶۴ش)، مقتل الحسین، تحقیق حسن غفاری، قم: موسسة النشر الاسلامی، چاپ دوم.
اربلی، علی(۱۳۸۱ق)، کشف الغمة فی معرفة الأئمّة، تبریز: مکتبة بنی هاشم.
افندی، عبدالله بن عیسی بیگ(۱۳۸۹)، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، مترجم محمدباقر ساعدی خراسانی، مشهد: آستان قدس رضوی، چاپ دوم.
امینی زاده، علی و محمد علی رنجبر(1396)، «واکاوی اندیشه سیاسی مذهبی ملاحسین واعظ کاشفی (910-820ق.)»، پژوهش‌های تاریخی، زمستان ۱۳۹۶ش، شماره ۳۶.
بخاری، محمد بن اسماعیل(۱۴۰۱)، صحیح بخاری، بیروت: دار الفکر.
بیهقی، احمد بن حسین(بی تا)، السنن الکبری، بی جا: دار الفکر.
ترمذی، محمد(۱۴۰۳)، سنن الترمذی، تحقیق عبدالرحمن محمد عثمان، بیروت: دارالفکر، چاپ دوم.
ثعلبی(۱۴۲۲)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، تحقیق، ابی محمدبن عاشور، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
جصاص، احمد(۱۴۱۵)، احکام القرآن، تحقیق عبدالسلام محمد علی شاهین، بیروت: دار الکتب العلمیّة.
جعفریان، رسول(۱۳۸۷)، ملا حسین واعظ کاشفی و کتاب روضة الشهداء، مقالات تاریخی(دفتر اول و دوم)، تهران: دلیل ما.
حاکم نیشابوری، ابوعبدالله(بی تا)، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق یوسف عبدالرحمن، بیروت: دار المعرفة.
حمیدی، عبدالله(۱۴۰۹)، مسند حمیدی، تحقیق حبیب الرحمن اعظمی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
خطیب بغدادی، احمد(۱۴۱۷)، تاریخ بغداد او مدینة السلام، تحقیق مصطفی عبدالقادر، بیروت: دار الکتب العلمیّة.
دولابی، محمد بن احمد(۱۴۰۷)، الذریة الطاهرة النبویة، تحقیق سعد مبارک حسن، کویت: الدار السلفیة.
راغب اصفهانی(۱۴۲۶)، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، بی جا: طلیعه النور.
راوندی، قطب الدین(۱۴۰۹)، الخرائج و الجرائح، تحقیق موسسة الإمام المهدی، قم: موسسة الإمام المهدی.
رفعت، محسن و دیگران (1398)، «بررسی و نقد روایت‌انگاره‌ها و گزاره‌های متفرد عاشورایی در روضه الشهداء کاشفی»، شیعه پژوهی، پاییز و زمستان ۱۳۹۸، شماره ۱۷.
رویمر، هانس روبرت(۱۳۸۰)، ایران در راه عصر جدید: تاریخ ایران از 1350 تا 1750، مترجم آذر آهنچی، تهران: دانشگاه تهران.
سمعانی، عبدالکریم(۱۴۰۸ق)، الانساب، بیروت: دار الجنان.
سمعانی، منصور(۱۴۱۸)، تفسیر سمعانی، تحقیق یاسربن ابراهیم و غنیم بن عباس، الریاض: دار الوطن.
سیوطی، جلال الدین(بی تا)، الدر المنثور فی التفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
شوشتری، نورالله(۱۳۶۵)، مجالس المؤمنین، تهران: انتشارات اسلامیه.
شیخ صدوق، محمد(۱۴۱۷)، الامالی، قم: موسسة البعثة.
شیخ طوسی، محمد(۱۴۰۹)، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد حبیب قصیر عاملی، بی جا: مکتب الاعلام الاسلامی.
شیخ مفید، محمد(۱۴۲۴)، تفسیر القرآن المجید، المستخرج، محمدعلی ایازی، قم: بوستان کتاب.
صالحی شامی، محمدبن یوسف(۱۴۱۴ق)، سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد، تحقیق عادل احمد، بیروت: دارالکتب العلمیة.
طیالسی، سلیمان بن داود(بی تا)، مسند ابی داود الطیالسی، بیروت: دار المعرفة.
فتال نیشابوری(بی تا)، محمد، روضةالواعظین، قم: منشورات الرضی.
فرات کوفی(۱۴۱۰)، تفسیر فرات کوفی، تحقیق، محمدکاظم، طهران، : موسسة الطبع و النشر التابعة لوزارة الثقافة.
قمی، علی ابراهیم(۱۳۸۷)، تفسیر قمی، تعلیق، طیب الموسوی الجزائری، مطبعة النجف: بی جا.
کاشفی، حسین(۱۳۵۰)، فتوت‌نامه سلطانی، به اهتمام محمدجعفر محجوب؛ تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
-----------(۱۳۶۲)، الرسالۀ العلیۀ فی الاحادیث النبویۀ (شرح چهل حدیث نبوی)، مصحح جلال الدین محدث، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-----------(۱۳۷۹)، جواهر التفسیر، تحقیق جواد عباسی‌ تهران: دفتر نشر میراث مکتوب.
-----------(۱۳۸۲)، روضة الشهداء، قم: دفتر نشر نوید اسلام.
کاشفی، فخرالدین علی(۱۳۶۵)، رشحات عین الحیات، به تصحیح علی‌اصغر معینیان، تهران: بنیاد نیکوکاری نوریانی.
کلینی، محمدبن یعقوب(۱۳۶۳)، اصول الکافی، تعلیق علی اکبر غفاری، بی جا: دارالکتب الاسلامیة.
گوهری فخرآباد، مصطفی(۱۳۹۹ش)، زمانه، زندگی، و کارنامه ملا حسین کاشفی، قم:پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
مسلم نیشابوری، (بی تا)، صحیح مسلم، بیروت:دار الفکر.
مغربی، نعمان بن محمد(بی تا)، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار، تحقیق محمد حسینی جلالی، قم: موسسة النشر الاسلامی.
مناوی، محمد عبدالرووف(۱۴۱۵ق)، فیض القدیر، شرح الجامع الصغیر من احادیث البشیر النذیر، تصحیح احمد عبدالسلام، بیروت:دار الکتب العلمیة.
منشی قزوینی، بوداق(۱۳۷۹)، جواهر الاخبار، تصحیح محسن بهرام نژاد، تهران: مرکز نشر میراث مکتوب.
نسائی، احمدبن شعیب(۱۴۱۱)، السنن الکبری، تحقیق عبدالغفار سلیمان، بیروت:دار الکتب العلمیة.
نظامی باخرزی، عبدالواسع بن جمال الدین(۱۳۸۳)، مقامات جامی، تهران:نشر نی.
نفسی، عبدالله(بی تا)، مدارک التنزیل و حقائق التاویل، بی جا:بی نا.
واحدی نیشابوری(۱۳۸۸)، علی بن احمد، اسباب نزول الآیات، قاهره: موسسة الحلبی و شرکاه.