پیامدسنجی فرهنگی و تمدنی استکبار در جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن کریم

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علوم پزشکی ایران دانشکده پزشکی استادیار گروه معارف اسلامی

2 استادیار دانشگاه فرهنگیان

3 دانش آموخته دانشگاه معارف

چکیده

مسئله پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش است که آسیب اجتماعی استکبار با توجه به مفهوم و ابعاد قرآنی آن، چه پیامدهایی در عرصه‌ی فرهنگ و تمدن جوامع بشری در طول تاریخ داشته و دارد؟ بر اساس یافته­های پژوهش حاضر، به روش تفسیر درون متنی و برون متنی در آیات قرآن، پیامدهای فرهنگی استکبار: تعارض و تقابل با فرهنگ دینی، گفتمان­سازی ضدفرهنگی، جریان­سازی ضدفرهنگی و اشرافی­گری در سبک زندگی است. پیامدهای تمدنی استکبار: امنیت­زدایی از انسان، ایجاد اختلاف طبقاتی و تضعیف یا تخریب همبستگی اجتماعی در جامعه‌ی دینی است. هرچند این دو گونه پیامد گاهی به صورت توامان بروز می­یابند. در نتیجه مشخص می‌گردد استکبار، آسیب رایج در هر دوره از حیات تاریخ بشری است و پیامدهای آن اول: اختصاصی به عرصه­های دینی و ایدئولوژیک ندارد و دوم: نه تنها در جامعه‌ی غیرایمانی، بلکه در جامعه ایمانی هم قابل شکل‌گیری و بروز پیامدهای خویش است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Measuring the cultural and civilizational implications of arrogance in society and history from the perspective of the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Mohammad mostafa Asadi 1
  • Ahmad Tajiki 2
  • Mohammad Shahbazi 3
1 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Faculty of Medicine, Iran University of Medical Sciences
2 Faculty member of Farhangian University
3 PhD graduate of Islamic Studies University
چکیده [English]

The problem of the present research is the answer to the question that the social damage of arrogance, according to its Quranic concept and dimensions, what consequences has it had and has in the field of culture and civilization of human societies throughout history? Based on the findings of the present research, through the method of intra-textual and extra-textual interpretation in the Qur'an verses, the cultural consequences of arrogance include conflict and confrontation with religious culture, anti-cultural discourse, anti-cultural flow and aristocracy in lifestyle. The civilizational consequences of arrogance include de-security of people, creation of class differences and weakening or destruction of social solidarity in religious society. Of course, these two types of consequences sometimes appear together. As a result, it was found that arrogance is a common harm in every period of human history, and its consequences are not specific to religious and ideological fields, and secondly, it can be formed and manifest its consequences not only in the non-believing society, but also in the believing society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Consequence of arrogance
  • Quran and culture
  • Quran and civilization
  • arrogance in Quran
  • arrogance in history

مراجع

  1. ابن ابی حاتم، عبدالرحمن(1419)، تفسیر القرآن العظیم، اسعد محمد طیب، ریاض، مکتبه نزار مصطفی الباز، چاپ سوم.
  2. اسدی، علی(1388)، مواجهه آیات و روایات با جنبه‌های منفی فرهنگ پذیری، قم، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، چاپ اول.
  3. اسعدی، محمدمصطفی (1397)، آسیب شناسی فرهنگی جوامع از دیدگاه قرآن، رساله دکتری، قم، دانشگاه معارف اسلامی.
  4. بغوی، حسین بن مسعود(1420)، تفسیر البغوی (معالم التنزیل)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
  5. جان احمدی، فاطمه(1396)، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، قم، نشر معارف، چاپ چهل و سوم.
  6. جرجانی، عبدالقاهر(1430)، درج الدرر فی تفسیر القرآن العظیم، اردن، دارالفکر، چاپ اول.
  7. جعفری، یعقوب(1366)، بینش تاریخی قرآن، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
  8. جعفری، یعقوب (1376)، تفسیر کوثر، قم، هجرت، چاپ اول.
  9. حسینی خامنه­ای، سیدعلی(1392)، رهنمود1 شورای عالی انقلاب فرهنگی، تهران، انتشارات انقلاب اسلامی، چاپ اول.
  10. حوی، سعید(1424)، الاساس فی التفسیر، قاهره، دارالسلام، چاپ ششم.
  11. خرمشاهی، بهاء الدین، قرآن شناخت، تهران، طرح نو، چاپ دوم.
  12. دانشکیا، محمدحسین (1393)، نگاهی دیگر به تاریخ در قرآن، قم، دفتر نشر معارف، چاپ اول.
  13. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، صفوان عدنان داودی، بیروت، دارالقلم، 1412ق، چاپ اول.
  14. رضایی اصفهانی، محمدعلی، 1387، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهشهای تفسیر و علوم قرآن.
  15. رضایی اصفهانی، محمدعلی، 1389، منطق تفسیر قرآن 3، قم، نشر المصطفی.
  16. زبیدی، ماجد ناصر(1428)، التیسیر فی التفسیر للقرآن بروایه اهل البیت، بیروت، دار محجه البیضاء، چاپ اول.
  17. زرشناس، شهریار(1397)، واژه نامه سیاسی فرهنگی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ دوم.
  18. زمخشری، محمود بن عمر(1407)، الکشاف، مصطفی حسین احمد، بیروت، دار الکتب العربی، چاپ سوم.
  19. سعیدی روشن، محمدباقر(1391)، زبان قرآن و مسائل آن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ دوم.
  20. سمرقندی، نصر بن محمد (1416)، تفسیر السمرقندی، عمر عمروی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول.
  21. صنعانی، عبدالرزاق(1411)، تفسیر القرآن العزیز (تفسیر عبدالرزاق)، بیروت، دارالمعرفه، چاپ اول.
  22. طباطبائی، محمد حسین(1390)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الأعلمی، چاپ دوم.
  23. طبرسی، فضل بن حسن(1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، هاشم رسولی، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم.
  24. طبری، محمد بن جریر(1412)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه، چاپ اول.
  25. طبرانی، سلیمان بن احمد(2008)، التفسیر الکبیر، اردن، دارالکتاب الثقافی، چاپ اول.
  26. طنطاوی، محمدسید(1997)، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره، نهضه مصر، چاپ اول.
  27. فرقانی، قدرت الله(1383)، استکبارستیزی در قرآن، قم، پژوهشکده تحقیقات اسلامی سپاه، چاپ اول.
  28. فخر رازی، محمد بن عمر (1420)، التفسیر الکبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم.
  29. فرقانی، قدرت الله (1383)، استکبارستیزی در قرآن، قم، پژوهشکده تحقیقات اسلامی سپاه، چاپ اول
  30. قدوسی زاده، حسن(1390)، اصطلاحات سیاسی فرهنگی، قم، دفتر نشر معارف، 1390، چاپ دوم.
  31. قرائتی، محسن(1388)، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ اول.
  32. قمی، علی بن ابراهیم(1363)، تفسیر القمی، طیب موسوی جزایری، قم، دارالکتاب، چاپ سوم.
  33. کاشفی، محمدرضا (1392)، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، قم، انتشارات المصطفی، چاپ چهارم.
  34. کافی، مجید (1392)، فرهنگ دینی، قم، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول.
  35. گلدزیهر، ایگناس(1393)، گرایش­های تفسیری در میان مسلمانان، سیدناصر طباطبائی، تهران، ققنوس،چاپ اول.
  36. مراغی، احمدمصطفی(1371)، تفسیر المراغی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول.
  37. مصباح یزدی، محمدتقی (1379)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران، چاپ و نشر بین الملل، چاپ دوم.
  38. مصباح یزدی، محمدتقی(1391)، قرآن شناسی، قم، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، چاپ چهارم.
  39. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368، چاپ اول.
  40. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار شهید مطهری، انتشارات صدرا.
  41. مغنیه، محمدجواد (1424)، التفسیر الکاشف، قم، دارالکتاب الاسلامی، چاپ اول.
  42. مکارم شیرازی، ناصر(1371)، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دهم.
  43. نصرت­بیگم، امین(بی­تا)، مخزن العرفان در علوم قرآن، بی­جا، بی­نا، چاپ اول.
  44. نظرزاده، عبدالله(1396)، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
  45. نویسندگان(بی تا)، اندیشه‌های اسلام در بستر تاریخ، تهران، مرکز تحقیقات اسلامی سپاه، چاپ اول.
  46. نویسندگان(بی تا)، علل پیشرفت و انحطاط مسلمین، ابراهیم ابیاری، قم، مرکز تحقیقات اسللامی سپاه، چاپ اول.
  47. ولایتی، علی اکبر(بی تا)، فرهنگ و تمدن اسلامی، قم، نشر معارف.
  48. یزدی، علی محمد(1392)، روش بیان قرآن، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول.

مقاله:

  1. امنیت و ابعاد آن در قرآن، بهرام اخوان کاظمی، مطالعات اسلامی، شماره 75، ص11.

نرم افزار:

  1. حدیث ولایت؛ مجموعه بیانات مقام معظم رهبری، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.
  2. مجموعه آثار استاد شهید مرتضی مطهری، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 فروردین 1401
  • تاریخ بازنگری: 28 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 20 خرداد 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار