بررسی تألیفات قرآن پژوهان اصفهان و تأثیر آن بر حیات فکری این شهر

نوع مقاله : ترویجی

نویسنده

سطح چهار رشته فقه و حقوق ، حوزه علمیه قم، ایران

چکیده

اصفهان به عنوان یکی از جایگاه‌های تمدن اسلامی همواره مورد توجه فرهیختگان و سیاحان و حتی عالمان دینی بوده و زادگاه اندیشمندان، محدثان، راویان حدیت، مفسران و قاریان متعددی است که با بررسی در ادوار و سده‌های آغازین اسلام پی می‌بریم برخی از دانشمندان فنون قرآنی از این خطه بوده و یا در این حوزه علمی کسب معلومات و علم کرده و فیوضات ربانی و قرآنی را به قلوب و استماع دانش‌پژوهان رسانده‌اند که در پنج سده اول تاریخ اسلام، شاهد حضور حدود چهل دانشمند هستیم که تالیفاتی در تفسیر و علوم قرآن داشته که بررسی دوران زندگانی و خدماتی آنان نکات زیبائی را در تاریخ و تمدن قرآنی شهر اصفهان بازگو خواهد کرد؛
اینکه تألیفات این قرآن پژوهان در سده های مختلف چه بوده و با چه هدفی نگاشته شده و چه تأثیری بر حیات فکری مردم اصفهان داشته است، سوال اصلی این پژوهش است که سعی شده با مطالعات کتابخانه ای و تحلیل های تاریخی به این سوال پاسخ داده شود.
ترویج علوم قرآنی، آموزش صحیح قرائت قرآن، ترویج مفاهیم شیعی با توسل به تفسیر آیات قرآن از جمله اهداف قرآن پژوهان اصفهان در پنج سده نخست به شمار می رود
لازم به ذکر است اولاً برخی از قران شناسان آن سده‌ها هیچگونه تألیفی نداشته‌اند که در این مقاله نیز نامی از آنان برده نشده است و ثانیاً منظور از اصفهان منطقه و شهر کنونی و روستاهای مجاور و نزدیک است.

کلیدواژه‌ها


آقا بزرگ تهرانى (1408ق)،الذریعة الى تصانیف الشیعة، قم:  اسماعیلیان
آل قیس، قیس (1362ش)، الایرانیون والادب العربى، تهران: البحوث والتحقیقات الثقافیه.
ابن ابى اصیبعه (1995م)؛ عیون الانباء؛ بیروت: دار مکتبة الحیاة.
 ابن اثیر (1385ق)، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر.
 ابن جزری، حافظ دمشقی (1418ق)، النشر فی قراءات العشر، بیروت: دار العلمیه.
 ابن حجر عسقلائى (1415ق)، لسان المیزان، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
ابن حوقل، ابوالقاسم (1345ش)، صوره الأرض، ترجمه جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگ.
ابن خلکان، احمد بن محمد(1364)، وفیات الاعیان، تحقیق عباس احسان، بیروت: دارالفکر.
ابونعیم اصفهانى، حافظ (1377ش)، ذکر اخبار اصبهان، تهران: سروش.
ابى فلاح حنبلى (بی‌تا)، شذرات الذهب، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
ابى محمد انصارى (1408ق)، طبقات المحدثین باصبهان، بیروت: موسسه الرساله.
امین، محسن (1416ق)، اعیان الشیعه، تهران: وزارت فرهنگ وارشاد اسلامى.
امینى نجفى، عبدالحسین (1397ق)، الغدیر، بیروت: دارالکتاب العربى.
بغدادى، اسماعیل (1387ق)، هدیة العارفین، تهران: اسلامیه.
 بکائى، محمد حسن (1374ش)، کتابنامه بزرگ قرآن کریم، تهران: قبله.
 جابرى انصارى، حسن خان (1378ش)، تاریخ اصفهان، اصفهان: مشعل.
جمعى از پژوهشگران حوزه علمیه قم (1385ش)، گلشن ابرار، قم: نشر معروف.
 جناب، میر سید على (1385ش)، رجال ومشاهیر اصفهان (الاصفهان)، اصفهان: سازمان فرهنگى تفریحى شهردارى اصفهان.
حاج سید جوادى، کمال (1379ش)، اثر آفرینان، تهران: انجمن آثار مفاخر فرهنگى.
حاجى خلیفه، مصطفى(1941م)، کشف الظنون، بغداد: مکتبه المثنى.
 حسن بن محمد قمى (1385ش)، تاریخ قم، قم: زائر.
 خطیب بغدادى (1417 ق)، تاریخ بغداد، بیروت :دار الکتب العلمیه.
ذهبى، محمد (بی‌تا)، تذکرة الحفاظ، بیروت :دار احیاء التراث العربى.
 ذهبى، محمد (1405ق)، سیر اعلام النبلاء، بیروت :مؤسسه الرساله.
 ذهبى، محمد (1412ق)، الاعلام بوفیات اعلام، بیروت :دارالفکر.
راوندی، محمدبن علی بن سلیمان (1363ش)، راحة الصدور و آیة السرور، به اهتمام محمد اقبال، تهران: علمی
 زرکلى، خیرالدین (1986م)، الاعلام، بیروت: دارالعلم للملابین.
سجادی، سید احمد(1388)، قرآن پژوهان اصفهان، تهران: انتشارات امیر کبیر.
سمعانى، عبدالکریم (1419ق)، الانساب، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
سیوطى، عبدالرحمن جلال الدین (2009م)، طبقات الحفاظ، قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه.
صفدى، صلاح‌الدین (1420ق)، الوافى بالوفیات، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
عاشوری، نادعلی (1377)، نافع بن عبد الرحمن قرآن پژوه برجسته و قاری ممتاز اصفهان، نشریه فرهنگ اصفهان، بهار و تابستان 1377.
عقیلی، سید احمد (1400)، واکاوی نقش آثار تفسیری قرآنی در فرهنگ و تمدن اسلامی، فصلنامه قرآن، فرهنگ و تمدن، بهار 1400.
عقیلی، سید احمد و حمید خلیلیان (1387)، جلوه قرآن در خاک تابان، اصفهان: مرغ سلیمان.
فقیه ایمانى، مهدى (1374ش)، تاریخ تشیع اصفهان، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد.
قوام نیا، سید روح الله (1381)، آشنائی با قرآن پژوهان اصفهان، مجله قرآنی کوثر، تابستان و پائیز 1381.
 کتابى، سید محمدباقر (1375ش)، رجال اصفهان، اصفهان: گلها.
 کحاله، عمر رضا (1408ق)، معجم المؤلفین، بیروت :دار احیاء التراث العربى.
کریمان، حسین (1349ش)، رى باستان، تهران: دانشگاه ملى ایران.
 حموی، یاقوت بن عبدالله (1400ق)، معجم الادباء، بیروت: دارالفکر،
مافروخی، مفضل بن سعد (1385ش)، محاسن اصفهان، ترجمه حسین بن محمد آوی، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، اصفهان: بی جا
 مدرس، محمد على (1362ش)، ریحانة الادب، تهران: خیام.
معرفت، محمدهادی (1382)،  تاریخ قرآن، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت).
 موسوى خوانسارى، محمد باقر (بی‌تا)، روضات الجنات، قم: اسماعیلیان.
مهدوى، سید مصلح‌الدین (1383ش)، دانشمندان وبزرگان اصفهان، اصفهان: گلدسته.
 مهدوى، سید مصلح‌الدین (1382ش)، مزارات اصفهان، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
مهدوى، سید مصلح‌الدین (1385ش)، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگى تفریحى شهردارى اصفهان.
ناصر خسرو قبادیانی (1363ش)، سفرنامه، با حواشى و تعلیقات فهارس به کوشش محمد دبیر سیاقى، تهران: زوار.