استناد رسول خدا(ص) به آیات قرآن در رویدادهای تاریخی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیارگروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

چکیده

چکیده
بخشی از گزارشهای مندرج در کتابهای سیره رسول الله(ص)، ناظر به آیات قرآنی تکمیل و توسعه یافته‌اند. بدین گونه که راویان هنگام گزارش سیره نبوی، تلاش کرده‌اند آن را مطابق و همسو با قرآن گزارش کنند و توضیحات خود را ذیل اطلاعات قرآنی و برای تکمیل و توسعه آن تدوین نمایند. از این رو منابع تاریخ و سیره در بر دارنده مواردی از استناد به آیات قرآن در حوادث تاریخی است. تعدادی از این موارد حاکی از استناد رسول خدا(ص) به آیات قرآنی در رویدادهای تاریخی است. نوشته حاضر با بررسی و تحلیل موارد استناد رسول الله(ص) به آیات قرآنی و ریشه یابی گزارشها، ضمن به دست دادن الگویی برای توسعه متون مربوط، به این نتیجه رسیده است که گزارشهای معطوف به استناد رسول خدا(ص) به آیات به مرور تکمیل و توسعه یافته‌اند. هدف از ضمیمه شدن آیات به گزارشهای تاریخی، توضیح، تقویت و تایید اصل خبر بوده است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
ابن­ابی شیبه، عبد الله بن محمد (1409ق)، المصنف فی الاحادیث و الاثار، تحقیق سعید محمد اللحام، بیروت: دار الفکر.
ابن­اثیر، ابو الحسن على بن محمد الجزرى (1409ق)، أسد الغابة فى معرفة الصحابة، بیروت: دار الفکر.
ابن­جوزی، ابو الفرج عبد الرحمن بن علی ( 1412ق)، المنتظم فى تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد عبد القادر عطا و مصطفى عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن­سعد، محمد کاتب واقدی (1410ق)، الطبقات الکبری، تحقیق عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن­شبه نمیری، عمر (1410ق)، تاریخ المدینه المنوره، قم: دار الفکر.
ابن­عساکر، علی بن حسن (1415ق)، تاریخ مدینه دمشق، تحقیق علی شیری، بیروت: دار الفکر.
ابن­کثیر، أبو الفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر الدمشقى (1407ق)، البدایة و النهایة، بیروت: دار الفکر.
ابن­ماجه، محمد بن یزید القزوینی (1419ق)، سنن ابن ماجه، تحقیق خلیل مامون شیحا، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن­هشام، عبد الملک (بی تا)، السیره النبویه، تحقیق مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری، بیروت: دار المعرفه.
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین (1415ق)، الاغانی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابو­عبید، قاسم بن سلام (1408ق)، الاموال، تحقیق محمد خلیل هراس، بیروت: دار الفکر.
احمد بن حنبل (1416ق)، المسند، تحقیق احمد محمد شاکر، قاهره: دار الحدیث.
احمدی میانجی، علی (1421ق)، مکاتیب الرسول صلّی الله علیه و آله و سلّم، قم: دار الحدیث.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1401 ق)، صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر.
بلاذری، احمد بن یحیی (1417ق)، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار، بیروت: دار الفکر.
بلاذری، احمد بن یحیی (1988م)، فتوح البلدان، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
بیهقى، ابوبکر احمد بن حسین (1405ق)، دلایل النبوه و معرفه احوال صاحب الشریعه، تحقیق عبد المعطی امین قلعجی‏، بیروت: دار الکتب العلمیه.
بیهقى، ابوبکر احمد بن حسین (1424ق)، السنن الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ترمذی، محمد بن عیسی (1421ق)، سنن الترمذی، تحقیق صدقی محمد جمیل العطار، بیروت: دار الفکر.
حاکم نیشابوری، ابو عبد الله محمد بن عبد الله (1420ق)، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق حمدی الدمرداش محمد، بیروت: المکتبه العصریه.
حلبى، ابو الفرج شافعى‏ (1427ق)، السیرة الحلبیة (إنسان العیون فی سیرة الأمین المأمون)، بیروت: دار الکتب العلمیة.
سعید بن منصور بن شعبة الخراسانی المکی (بی تا)، سنن سعید بن منصور، تحقیق حبیب الرحمن الأعظمی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
شافعی، محمد بن ادریس (1403ق)، کتاب الام، بیروت: دار الفکر.
شامی، محمد بن یوسف، (1414ق)، سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد، تحقیق علی محمد معوض، بیروت: دار الکتب العلمیه.
طبرانی، سلیمان بن احمد (بی تا)، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی عبد المجید السلفی، بی نا.
طبری، محمد بن جریر (1387 ق)، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث.
طبری، محمد بن جریر (1415ق)، جامع البیان، تحقیق صدقی جمیل العطار، بیروت: دار الفکر.
عاملی، جعفر مرتضی (1426 ق)، الصحیح من سیره النبی الاعظم، قم: دار الحدیث.
عبد الرزاق بن همام الصنعانی (1403ق)، المصنف، تحقیق حبیب الرحمن اعظمی، بیروت: المکتب الاسلامی.
عسکرى، ابو هلال حسن بن عبدالله (1408 ق)، الاوائل، طنطا: دار البشیر.
مجلسی، محمد باقر (1362ش)، بحار الانوار، طهران: دار الکتب الاسلامیه.
مقریزی، احمد بن علی (1420ق)، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
نسائی، احمد بن شعیب (1411 ق)، السنن الکبری، تحقیق عبد الغفار سلیمان البنداری، تحقیق سید کسروی حسن، بیروت: دار الکتب العلمیه.
نووی، محیی الدین (1414ق)، الأذکار النوویة، بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
واقدی، محمد بن عمر (1409ق)، کتاب المغازى، تحقیق مارسدن جونس، بیروت: مؤسسة الأعلمى.
هیثمی، نور الدین علی بن ابی بکر بن سلیمان الهیثمی (1422ق)، مجمع الزوائد و منبع بالفوائد، تحقیق محمد عبد القادر احمد عطا، بیروت: دار الکتب العلمیه.
یحیی بن معین (1399ق)، التاریخ یحیی بن معین و کتابه التاریخ، تحقیق احمد محمد نورسیف، مکه مکرمه: مرکزالبحث العلمی و احیاء التراث الاسلامی، جامعه الملک عبدالعزیز.
یعقوبی، احمد بن واضح (بی تا)، تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر.
یوسفى الغروى، محمد هادى (1417ق)، موسوعة التاریخ الاسلامى، قم: مجمع الفکر الاسلامى.