واکاوی فهم تمدنی از «زندگی اخلاقی» در قرآن (با تکیه بر اندیشه جوادی آملی)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دکتری تخصصی دین پژوهی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

زندگی اخلاقی از جمله ارکان فرهنگ تمدن‌ساز است که در پیدایش و بقای جوامع نقش مهمی دارد. امروزه با توجه به رشد گسترده معضلات اخلاقی در جوامع، پرداختن به این مهم امری ضروری به نظر می‌رسد. نظر به اهمیت این مسئله، محقق در این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی فهم تمدنی از زندگی اخلاقی قرآن را در پرتو آرای جوادی آملی تبیین نموده است. فهم تمدنی در آرای جوادی آملی بر ارکانی چون حیات طیبه، توحید محوری، عقلانیت، عدالت و اخلاق استوار است. قرآن کریم با القای غیر مستقیم و بیان مصادیقی از زندگی اخلاقی چون : بی طرفی اخلاقی، عینیت بخشی به الگوهای تراز، توصیف ارزشی کنشگران، توجه به شخصیت اخلاقی، سزاددهی به جا و پرهیز دادن از استضعاف بینشی به توصیف جنبه‌هایی از زیست اخلاقی می‌پردازد. از نگاه جوادی آملی زمانی فرد شخصیت رشد یافته اخلاقی، زندگی اخلاقی خواهد داشت که بتواند در پرتو بینش توحیدی و توجه به عقلانیت، عدالت و حیات طیبه دست به عمل بزند. نقش زندگی اخلاقی در تمدن‌سازی بدین صورت است که اخلاق از یک سو هویت‌ساز است به نحوی که فرد با برخورداری از ایمان توانسته باشد زیست اخلاقی را طی کند نه تنها از «دیگری» متمایز می‌شود؛ بلکه شعاع اثرگذاری و تمایز او در سطحی فراتر از روابط انسانی خواهد بود و از سویی دیگر این زندگی در مرحله بعد، تمدن ساز هم خواهد بود؛ زیرا اگر اصول اخلاقی در جامعه به مرحله زندگی نرسد، سقوط فردی، از دیگاه جوادی آملی سقوط جامعه و تمدن را در پی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Civilized Understanding of "Moral Life" in the Qur'an (Based on the Thought of Ayatollah Javadi Amoli)

نویسنده [English]

  • Zahra Abyar
PhD in Religious Studies and lecturer at seminaries and universities
چکیده [English]

Moral life is one of the pillars of civilizing culture that plays an important role in the emergence and survival of societies. Given the widespread growth of moral dilemmas in societies today, addressing this issue seems necessary. In addition, the Holy Quran, as a comprehensive program of human civilized life, depicts the moral life of its actors in a way that can be effective for the moral uplift and growth of societies. Due to the importance of this issue, the researcher in this research has explained the civilized understanding of the moral life of the Qur'an in a descriptive-analytical manner in the light of the views of Ayatollah Javadi Amoli. The understanding of civilization in the views of Ayatollah Javadi Amoli, on the one hand, is based on elements such as good life, central monotheism, rationality, justice and morality and on the other hand, it is explained in connection with piety, in a way that piety is at the top of morality. The Holy Qur'an describes aspects of bio-ethics by indirectly inducing and exemplifying moral life, such as: moral neutrality, objectifying level patterns, describing the value of actors, paying attention to moral character, punishing righteousness, and avoiding impoverishment of vision. According to Ayatollah Javadi Amoli, a person will have a mature moral personality and moral life when he can act in the light of monotheistic vision and attention to rationality, justice and good life. The role of moral life in civilization is such that morality, on the one hand, is an identity, so that if a person has been able to live a moral life with faith, he is not only distinguished from the "other"; Rather, his radius of influence and differentiation will be at a level beyond human relations, and on the other hand, this life will be civilizing in the next stage; Because if the moral principles in the society do not reach the stage of life, from the point of view of Ayatollah Javadi Amoli, it will lead to the fall of the individual, the fall of the society and civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Understanding Civilization
  • Moral Life
  • Ayatollah Javadi Amoli
  • Quran
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
ایزوتسو، توشیکیهو،(1388) مفاهیم اخلاقی و دینی در قرآن مجید، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
آیت الله جوادی آملی، عبدالله،(1384) حیات حقیقی انسان در قرآن، تفسیر موضوعی، ج 15، قم: نشر اسراء.
------------،(1388) جامعه در قرآن، تفسیر موضوعی، ج 17، قم: نشر اسراء.
------------،(1379) صورت و سیرت در قرآن، تفسیر موضوعی، ج...، قم: نشر اسراء.
------------،(1388) مبادی اخلاق در قرآن، تفسیر موضوعی، ج 10، قم: نشر اسراء.
------------،(1389 الف) منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، تحقیق و تنظیم مهدی واعظی، قم: نشر اسراء.
------------،(بیتا) عقلانیت وحیانی فراتر از عقلانیت سنتی و مدرن است، نقل از تهران: ایکنا.
------------،(1389ب) امام مهدی موجود موعود، تحقیق محمد حسن مخبر، قم: نشر اسراء.
------------،(1391) مفاتیح الحیات، قم: نشر اسراء.
------------،(1371) انسان از آغاز تا انجام، قم: نشر اسراء.
------------،(1380) انتظار بشر از دین، قم: نشر اسراء.
------------،(1383) دین شناسی، قم: مرکز نشر اسراء.
------------،(1389ج) همتایی قرآن و اهل بیت، قم: نشر اسراء.
------------،(1373) شریعت در آیینه معرفت، قم: نشر اسراء.
------------،(1378) ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت، قم: نشر اسراء.
------------،(1388) تسنیم تفسیر قرآن کریم، ج9، قم: نشر اسراء.
------------،(1388) تسنیم تفسیر قرآن کریم، ج 11، قم: نشر اسراء.
------------،(1388) تسنیم تفسیر قران کریم، ج 23، قم: نشر اسراء.
------------،(1388) تسنیم تفسیر قرآن کریم، ج 26، قم: نشر اسراء.
------------،(1388) تسنیم تفسیر قرآن کریم، ج 36، قم: نشر اسراء.
------------،(1388) تسنیم تفسیر قرآن کریم، ج 40، قم: نشر اسراء.
جعفری، محمد تقی،(بیتا) ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، ج 16، مؤسسه نشر و تدوین آثار علامه جعفری، اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان.
------------------،(1378) تاریخ از دیدگاه امام علی (ع)، تهران: تنظیم و نشر اثار علامه جعفری.
کلینی، محمد بن یعقوب،(1407) اصول کافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
لوبون،گوستاو، (1318) تمدّن اسلام و عرب، ترجمه محمد تقی فخر داعی گیلانی، طهران: کتابفروشی و چایخانه علمی
میرخلیلی، حسین،(1396) آیت الله جوادی آملی: در عقلانیت وحیانی وحی منبع است و نقل دلیل و راهنما، علم اجتهاد، مباحثات، مجله فکری تحلیلی حوزه و روحانیت.
مطهری، مرتضی،(1383) مجموعه آثار، جلد 22، تهران: صدرا.
المظاهری، حسین،(1396) تکیه بر اندیشه آیت الله العظمی آیت الله جوادی آملی، قم: پایگاه اطلاع رسانی اسراء.
نصری، عبدالله،(1387) تکاپوگر اندیشه‌ها، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
نعیمیان، ذبیح الله،(1389) بنیاد شناسی و زمینه شناسی عقلانیت، قم: مؤسسه آموزشی و پزوهشی امام خمینی.