گونه شناسی روش قرآن کریم در فرهنگ سازی الزامات رفتاری جامعه اسلامی (مطالعه موردی:الزام رفتاری انفاق و توجه به وضع نیازمندان)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

2 دکترای تفسیر تطبیقی

3 دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

چکیده
قرآن کریم در سیر نزول خود، به منظور ایجاد فرهنگ اسلامی، الزامات رفتاری خاصی را مورد تأکید و پیگیری قرار داده و علاوه بر آن اقداماتی را به منظور فرهنگ سازی این الزامات در جامعة اسلامی به مرحلة اجرا گذاشته است. مقاله حاضر سعی نموده است از میان این الزامات، به گونه شناسی روش قرآن کریم در فرهنگ سازی «الزام رفتاری انفاق و توجه به وضع نیازمندان» در جامعة اسلامی بپردازد. این گونه شناسی با بررسی و مقایسه اهداف ناظر بر این الزام رفتاری در دو دورة نزول مکی و مدنی قرآن کریم، به صورت توصیفی- تحلیلی، صورت گرفت. بررسی صورت گرفته نشان می‌دهد که تأکید آیات الهی ناظر بر این الزام رفتاری در سوره‌های مکی، با توجه به وضعیت دعوت دینی در دورة نزول مکی قرآن کریم، به طور عمده بر مبارزه با فرهنگ جاهلی مبنی بر ترک انفاق و تلاش به منظور فرهنگ شدن آن است. اما با آغاز دوره نزول مدنی قرآن کریم و شکل گیری جامعه و حکومت اسلامی، این ارزش در چارچوب‌های واجب و در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی و با لحاظ آسیب‌شناسی‌ها، تعقیب شده است. رویکرد این پژوهش، قرآن محوری است که بر مبنای آن، محکمات دینی(بدیهیات عقلی، سنت قطعی، تجربه، گزارشات قطعی تاریخی، و ...) بر محور قرآن کریم، داور اندیشه‌ها و عملکردهای دینی است.
واژگان کلیدی: سیر نزول قرآن، فرهنگ سازی، انفاق، توجه به وضع نیازمندان.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Typology of the Holy Quran method in culturing the behavioral requirements of Islamic society (Case study: Behavioral obligation of charity and attention to the situation of the needy

نویسندگان [English]

  • Abdolkarim Bahjatpoor 1
  • Rahim Haseli 2
  • Nafise Zareie 3
1 Associate Professor, Department of Quranic Studies, Institute of Islamic Culture and Thought
2 PhD in Comparative Interpretation
3 PhD student in Quran and Hadith, Farabi Campus, University of Tehran
چکیده [English]

In the course of its revelation, the Holy Quran, in order to create Islamic culture, has emphasized and pursued certain behavioral requirements, and in addition, has implemented activities to create a culture of these requirements in the Islamic society. The present article, among these requirements has tried to address the typology of the Holy Quran method in cultivating "behavioral requirements of charity and attention to the situation of the needy" in the Islamic society. This typology has been done in a descriptive-analytical manner by examining and comparing the goals of this behavioral requirement in the two periods of the revelation of Makki and Madani of the Holy Quran. This typology has been done in a descriptive-analytical manner by examining and comparing the goals of this behavioral requirement in the two periods of the revelation of Makki and Madani of the Holy Quran. The study shows that the emphasis of the divine verses on this behavioral requirement in the Makkian surahs, considering the situation of religious invitation in the Makkian period of the revelation of the Holy Quran, is mainly fighting the ignorant culture based on abandoning charity and trying to it is becoming a culture. However, with the beginning of the period of Madani revelation of the Holy Quran and the formation of the Islamic society and government, this value has been pursued in the obligatory frameworks and in different dimensions of social life and in terms of pathologies. The approach of this research is the axial Qur'an which based on religious firms (rational axioms, definite tradition, experience, definite historical reports, etc.) judge religious thoughts and practices.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The revelation of the Qur'an
  • culture building
  • charity
  • attention to the situation of the needy
  • قرآن کریم
  • ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1346)، الفهرست، تهران: انتشارات تجدد.
  • بهجت پور، عبدالکریم(1395)، تفسیر تنزیلی، اصول، مبانی، قوائد و فواید، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • بیهقی، محمد بن حسین (1361) دلائل النبوة، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
  • حسکانی، عبیدالله بن عبدالله (1411)، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل؛ تحقیق محمد باقر محمودی، ج1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
  • دروزه، محمد عزّت (1383)، التفسیر الحدیث، چاپ اول، قاهره: داراحیاء الکتب العربی.
  • رامیار، محمود (1362)، تاریخ قرآن، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیر کبیر.
  • خلیفه، رشاد(1365)، چاپ اول، اعجاز قرآن تحلیل آماری حروف مقطعه، ترجمه سید محمد تقی آیت اللهی، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
  • زمخشرى، محمود(1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، چاپ: سوم، بیروت: دار الکتاب العربی‏، ‏.
  • زنجانی، ابوعبدالله (1388)، تاریخ القرآن، مقدمه احمد امین، چاپ سوم، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
  • سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن (1407ق)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  • شهرستانی، محمدبن عبدالکریم(1376)، مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار، محمد علی آذرشب، تهران: دفتر نشر مکتوب.
  • طباطبایى، سید محمد حسین (1417)‏، المیزان فى تفسیر القرآن‏، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏.
  • طبرسى، فضل بن حسن‏ (1372)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، چاپ: سوم، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
  • طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر(1412)، جامع البیان فى تفسیر القرآن‏، چاپ: اول، بیروت: دار المعرفه‏.
  • معرفت، محمد هادی(1412)، التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
  • مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه‏، چاپ اول، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  • نکونام، جعفر (1380)، درآمدی بر تاریخ گذاری قرآن کریم، چاپ اول، تهران: نشر هستی نما.
  • یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب بن جعفربن وهب، تاریخ الیعقوبی، بیروت: دارصادر.