برنامه ریزی و طراحی الگوی قرآنی «شهر طیب» منطبق با گام دوم انقلاب، در تحقق کالبدی تمدن سازی نوین اسلامی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشکده شیخ بهایی اندیشکده شهر اسلامی

چکیده

در مجموع از آنچه رفت می توان گفت شهر خاستگاه تمدن و ظرف زندگی شهروندی است در حالی که شهروندان پدیدآورندگان و به مثابه روح و روان جاری در کالبد این شهر هستند و این دو با یکدیگر در ارتباط و اثر پذیری متقابل می باشند و لذا در تمام مکاتب و نظامهای فکری و حکومتی چه در گذشته و چه در عصر حاضر همواره در کانون توجه بوده اند، در این بین جهانبینی جهان شمول اسلامی که هیچ زاویه ای از عرصه ی زندگی انسان را فراموش نکرده است، تبلور تأمین نیاز های واقعی انسان در تمام ابعاد مادی و معنوی بر اساس اصول توحیدی، تعریف امت واحده و تقوا محوری در تعیین ارزش و جایگاه انسانها را در شهر دیده است و لذا جا دارد با مرور و اکتشاف اصول حاکم بر مفاخر معماری و شهرسازی گذشته ی خود و استخراج مبانی دینی موثر در ساخت شهر، متناسب با پیشرفت علم و تکنولوژی نسبت به ترجمان تبلور جهان بینی اسلامی و آینده نگاری مطلوب تحقق اهداف شهر اسلامی و در مفهومی جامع نظیر مدل «شهر طیب»، همگام با گام دوم انقلاب و منویات مقام معظم رهبر(مد) وآرمان بزرگ انقلاب اسلامی که همان آمادگی برای ظهور و تمدن سازی نوین اسلامی است همت گمارد. در این پژوش تلاش شده است به ارائه مدل مفهومی و اجرایی شهر اسلامی تحت قالب «شهر طیب» و با ارائه شاخص های کلان پیاده سازی آن و با ذکر اولویت اجرایی به روشی جامع و علمی اقدام گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Planning and designing the Quranic model of "Shahr Tayeb" in accordance with the second step of the revolution, in the physical realization of modern Islamic civilization

نویسنده [English]

  • Ehsan Khayyam Bashi
PhD in Urban Planning
چکیده [English]

The ideal utopia of life has always been the aspiration of all schools in human civilizations, which, although not completely, but to the extent possible, in the design, construction and formation of cities dominated by different worldviews and ideologies, from the past to the present has done. Undoubtedly, the container of civilization of cities will greatly affect the content of the citizen lifestyle and move towards the ultimate goal of the worldview that governs the body of the city, in the subconscious of citizens, propagates and facilitates. Therefore, in laying the groundwork for the realization of a new Islamic civilization in accordance with the "second step of the revolution", it is necessary to try to create an Islamic-Iranian city by discovering and recreating physical-spatial values by using up-to-date capacities in urban planning. In seven steps, the present study propounds an implementable model of the desired Islamic city in the present era called "Executive model of the city of Tayyib". This study is applied with a fundamental approach in terms of purpose and is descriptive-analytical in terms of nature and method of work and in it, the required information has been collected through two methods of documentation and survey and after selecting "Shahr Tayeb" as a comprehensive concept of Islamic city; more than 2000 indicators have been extracted from authoritative Islamic sources and theories of prominent thinkers and with additional reviews and consultation with experts, using the first step of the Delphi method; with three rounds of questionnaires among 40 experts who were selected by snowball method, 43 macro indicators were defined and selected and in the final stage, the importance and priority of these macro indicators in the executive model by designing the Delphi method questionnaire, the second stage was performed in the form of a five-choice Likerat spectrum, with two rounds of information circulation that the 82% return rate of the questionnaires as a whole indicates the strength of the results.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic city
  • the second step of the revolution
  • modern Islamic civilization
  • Iranian-Islamic architecture and urban planning
  • Tayeb city
 اراکی، محسن، (1394ش)، فقه نظام عمران شهری، http://www.mohsenaraki.com/fa (دسترسی در تاریخ 15/4/1396).
2-   ابن خلدون (1391ش)، المقدمة ابن خلدون، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ج1.
3-   تقوایی، علی اکبر و خدایی، زهرا،1390، شخصیت شناسی شهر اسلامی با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی، تهران، فصل نامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 4.
4-   خیام باشی، احسان، تقوایی، مسعود، وارثی، حمیدرضا، نقش اجراء (1396ش)، «کاربری‌ها و فضاهای کالبدی شهرهای اسلامی در ظرفیت سازی تاب آوری شهری»، چهارمین کنگره بین المللی مهندسی عمران، معماری، توسعه شهری، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
5-   خیام باشی، احسان، بانکی پور، امیرحسین، جهانبخش، عباس، سلمانی، حسن، نمازی، احسان (1396)، «شهر طیب، الگویی مطلوب در باز آفرینی شهر ایرانی- اسلامی»، چهارمین کنگره بین المللی مهندسی عمران، معماری، توسعه شهری، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
6-   شورای عالی شهرسازی و معماری (14/12/1391ش)، «سند شاخص‌های لازم الرعایه جهت نیل به شهرسازی و معماری اسلامی- ایرانی».
7-   شکوئی، حسین (1377ش)، اندیشه‌های نو در فلسفه جغرافیا (جلد اول)، تهران: انتشارات گیتا شناسی.
8-   فلامکی، محمد منصور (1385ش)، فارابی و سیر شهروندی در ایران، تهران: نشر فضا.
9-   فارابی، محمد (1398ش)، آراء اهل المدینة الفاضلة، تهران: دار زین‌العابدین.
10- مطلبی، مسعود، نادری، محمد مهدی (1388ش)، «بررسی تطبیقی مفهوم آرمان‌شهر در اندیشه سیاسی اسلام، ایران و غرب»، بررسی تطبیقی مفهوم آرمان‌شهر در اندیشه سیاسی اسلام، ایران و غرب، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال دوم، شماره 6، ص146-125.
11- کارگروه علمی- تخصصی شهر ایرانی- اسلامی دبیرخانه دائمی شهر اسلامی (1396ش)، مطالعات مدل مفهوم شهر طیب.
12- خامنه‌ای، سید علی (08/02/1378ش )، پیام به مناسبت آغاز به کار شوراهای اسلامی شهر و روستا.
13- خامنه‌ای، سید علی (08/02/1386ش )، پیام به مناسبت آغاز به کار شوراهای اسلامی شهر و روستا.
14- خامنه‌ای، سید علی (09/02/1392ش)، بیانات در اجلاس جهانی علما و بیداری اسلامی.
15- خامنه‌ای، سید علی (22/11/1397ش)، بیانیه گام دوم انقلاب.
16- نوروزی، قدرت الله، حسینی نیا، سید احمد، خیام باشی، احسان، بدخشیان، سید احسان، نصر اصفهانی، مرتضی، اکرامی، محمدصادق (1400 الف)، در آستانه آرمان‌شهر ایرانی- اسلامی (معرفی اهم منابع و دیدگاه‌های معماری و شهرسازی در ایران)، اصفهان: انتشارات سازمان فرهنگی تفریحی ورزشی شهرداری اصفهان.
17- نقی زاده، محمد (1378ش)، «مقدمه‌ای بر روش‌های احیاء شهر اسلامی در توسعه‌های شهری معاصر»، فرهنگستان علوم, ص 66-31.
18- نقی زاده، محمد (1393ش)، شهر زیبا، اصفهان، انتشارات سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
19- نقی زاده، محمد (1390ش)، شهر آرمانی اسلام یا فضای حیات طیبه، تهران: نشر شهر.
20- نقره کار، عبدالحمید، شهر ایرانی- اسلامی، قطب معماری اسلامی، خرداد 1393.
21- نوروزی، قدرت الله، حسینی نیا، سید احمد، خیام باشی، احسان، بدخشیان، سید احسان، نصر اصفهانی، مرتضی (1400 ب)، خشتِ بهشت( تصویرنگاری اصول و شاخص‌های معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی)، جلد اول (شهرسازی)، اصفهان: انتشارات سازمان فرهنگی تفریحی ورزشی شهرداری اصفهان.
22- نوروزی، قدرت الله، حسینی نیا، سید احمد، خیام باشی، احسان، بدخشیان، سید احسان، نصر اصفهانی، مرتضی (1400 ج)، خشتِ بهشت( تصویرنگاری اصول و شاخص‌های معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی)، جلد دوم: مسکن، اصفهان: انتشارات سازمان فرهنگی تفریحی ورزشی شهرداری اصفهان.
23- نوروزی، قدرت الله، حسینی نیا، سید احمد، خیام باشی، احسان، بدخشیان، سید احسان، نصر اصفهانی، مرتضی (1400 د)، خشتِ بهشت( تصویرنگاری اصول و شاخص‌های معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی)، جلد سوم (مسجد)، اصفهان: انتشارات سازمان فرهنگی تفریحی ورزشی شهرداری اصفهان.
24-  Good, Dion, The middle Eastern Islamic City: Type and Morphology.
25- Kubat, A.S., et. al., Characterization of Street Networks in Turkish-Islamic Urban Form