واکاوی نقش آثار تفسیری قرآنی در فرهنگ و تمدن اسلامی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

چکیده
با وجود جایگاه بلندمرتبه قرآن در بین مسلمانان، به عنوان منبع الهام‌بخش و زمینه‌ساز شکل‌گیری تمدن اسلامی از یک جهت و وجود قبرستان تخت‌فولاد اصفهان به عنوان دومین قبرستان بزرگ جهان تشیع (وادی السلام ثانی) از جهت دیگر، متأسفانه تاکنون تحقیقات بایسته در خصوص  آثار تفسیری اندیشمندان آرمیده در این مکان مقدس صورت نگرفته است. مقاله حاضر بر مبنای این دغدغه و به شیوه توصیفی ـ تحلیلی، با کنکاش در فهرست‌های کتابخانه‌ای و با هدف بررسی و بازنمایی برخی از آثار قرآنی و تفاسیر مهجور بزرگان مدفون در تخت‌فولاد در محدوده زمانی اواخر عصر صفوی، تلاش دارد بخشی از این کمبود را جبران کند. از نتایج این پژوهش چنین به دست می‌آید که آثار بسیاری در زمینه تفسیر قرآن از این دانشمندان در کتابخانه‌ها و مراکز علمی به صورت نسخه‌ای یا خطی موجود است که هنوز به صورت علمی منتشر نشده و چه‌بسا با انجام این مهم، گامی اساسی در خدمت به تاریخ تفسیر قرآن برداشته شود و زمینه‌های آشنایی با دیدگاه‌های تفسیری دانشمندان این دوره نیز فراهم گردد؛ همچنین، چهره‌های شاخص قرآنی اصفهان که در تخت‌فولاد آرمیده‌اند، بیش‌ازپیش معرفی گردند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the role of Quranic interpretive works in Islamic culture and civilization(Case study of late Safavid commentators buried in Isfahan Takht-e-Foolad)

نویسنده [English]

  • Sayyed ahmad aghili
Faculty member of Sistan and Baluchestan University History Department
چکیده [English]

Due to the high position of the Qur'an among Muslims as a source of inspiration and the basis for the formation of Islamic civilization in one direction and in another existence of Takht-e-Foolad Cemetery as the second largest Shiite cemetery (the second Wadi al-Salam); Unfortunately, no proper research has been done on the Qur'anic interpretive works of the thinkers buried in this holy place. The present article, considering this concern and in a descriptive-analytical manner based on search and exploration in library catalogs and with the aim of examining and representing some Quranic works and abandoned interpretations of the elders buried in the Takht-e-Foolad in the late Safavid era, is trying to make up for some of this shortcoming. The results of this study show that many works in the field of interpretation of the Qur'an by these scientists are available in libraries and scientific centers in manuscript form that it has not been published scientifically yet, and perhaps by doing so, a fundamental step will be taken in the service of the history of the interpretation of the Qur'an and to provide conditions for acquaintance with the interpretive views of the scientists of this period; Also, the prominent Quranic figures of Isfahan who are buried in Takht-e-Foolad, should be introduced more than before.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Takht-e-Foolad
  • Holy Quran
  • commentators
  • Safavid
  • culture and civilization
الف) فهرست منابع چاپی
آشتیانی،سیدجلال‌الدین (1375)، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران،تهران: دفتر تبلیغاتی انقلاب اسلامی.
استوری،چارلز آمبروز(1362)، ادبیات فارسی برمبنای استوری،مصحح و مترجم ا.برگل، تهران : موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
افندى، میرزا عبدالله (1401)، ریاض العلماء، به کوشش سیداحمد حسینى، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشى.
امین، سید محسن (1986)، أعیان الشیعة، بیروت: دار التعارف.
تهرانی، شیخ آقابزرگ (1408)،  الذریعة إلی تصانیف الشیعة، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
_____________(1411)، طبقات أعلام الشیعة (الروضة النضرة)، بیروت: موسسة فقه الشیعة.
_____________(1372)، طبقات أعلام الشیعة (الکواکب المنتشرة)، به کوشش على‌نقى منزوى، تهران: دانشگاه تهران.
جعفریان،‌ رسول (1381)، شرح احوال و آثار فاضل اصفهانی، قم: انتشارات انصاریان.
حرّ عاملى، محمدحسن (1362)، أمل الآمل، به کوشش سیداحمد حسینى، قم: دار الکتاب الاسلامى.
حزین لاهیجى، شیخ محمدعلى (1375)، تاریخ و سفرنامه حزین، تحقیق على دوانى، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامى.
حسینی اشکوری، سیداحمد (1422)، تراجم الرجال، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
خاتون‌آبادی، میرمحمدرضا (1386)، خزائن الأنوار و معادن الأخبار، تصحیح و تحقیق مریم ایمانی خوشخو، تهران: میراث مکتوب.
درایتی، مصطفی (1389)، فهرست‌واره دست نوشته‌های ایران، تهران: بی‌جا.
دوانى، على (1372)، مفاخر اسلام، مرکز فرهنگى قبله، تهران: چاپ سهند.
رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم (1342)، آتشکده اردستان، تهران: چاپ اتحاد.
زنوزی، میرزا محمدحسن (1378)، ریاض الجنة، تحقیق علی رفیعی، قم: بی‌جا.
_______________(1378)، ریاض الجنّة، قم: کتابخانه بزرگ آیت الله مرعشی نجفی.
سمامی حائری، محمد (1361)، بزرگان رامسر، قم: چاپخانه خیّام.
شفیعی اردستانی، مرتضی (1378)، مولانا محمدصادق اردستانی، مخطوط، موجود در کتابخانه تخت‌فولاد.
صدوقی سُها، منوچهر (1359)، تاریخ حکما و عرفا: متأخرین صدر المتألهین، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم (1382)، طبقات مفسّران شیعه، قم: نوید اسلام.
قاسمی، رحیم (1388)، گلزار فضیلت (مشاهیر تکیه فاضل هندی)، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی اصفهان.
کاشفی خوانساری، سیدعلی (1381)، حیدرنامه (گزیده‌ای از حماسه‌‌های علوی از عهد صفویه تا عصر حاضر)، تهران: بی‌جا.
کرباسی‌زاده اصفهانی،علی (1394)، دانشنامه تخت‌فولاد،زیر نظر دکتر اصغر منتظرالقائم، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی اصفهان.
گزی، شیخ عبدالکریم (1371)، تذکرة القبور، به کوشش ناصر باقری بیدهندی، قم: بی‌جا.
محدّث نوری، میرزاحسین (1378)، خاتمة مستدرک الوسائل، قم: بی‌جا.
مدرّس تبریزی، میرزامحمد (1374)، ریحانة الأدب، تهران: انتشارات خیّام.
مهدوی، سیدمصلح‌الدین (1348)، دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان: کتاب‌فروشی ثقفی اصفهان.
_______________ (1370)، سیری در تخت‌فولاد، اصفهان: انجمن کتابخانه‌های عمومی اصفهان.
موسوی فندرسکی، ابوطالب بن میرزابیک (۱۳۸۱)، رساله بیان بدیع، تصحیح مریم روضاتیان، اصفهان: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه اصفهان.
‫________________________(۱۳۸۸)، تحفة العالم در اوصاف و اخبار شاه‌سلطان‌حسین، تصحیح رسول‌ جعفریان‌، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
هدایت، رضاقلی‌خان (1339)، روضة الصفای ناصری، قم:  کتابخانه‌های خیّام و پیروز.
ب) فهرست نسخه‌های خطی
استادی،رضا (1373 فهرست هزار و پانصد نسخه خطی اهدایی رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه‌ای به کتابخانه آستان قدس رضوی، قم.
انوار، سیّدعبدالله (1365)، فهرست نسخ خطی کتابخانه ملی ایران، تهران: نشر کتابخانه ملی.
حسینی اشکوری، سیداحمد (1371)، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی، زیر نظر سیدمحمد مرعشی، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
دانش‌پژوه، محمدتقی و ایرج افشار (1361)، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه ملک، تهران: کتابخانه ملک.
روضاتی، سیدمحمدعلی (1389)، فهرست کتب خطی اصفهان، اصفهان: بی‌جا.
صدرایی خویی، علی و ابوالفضل حافظیان بابلی (1388)، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه عمومی آیت الله گلپایگانی، تهران: بی‌جا.