نقش وعده و وعیدهای الهی در شکل گیری تمدن با تکیه بر آیات قرآن کریم

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

مدیر گروه قرآن جامعه المصطفی العالمیه واحد اصفهان

چکیده

چکیده
ایجاد و شکل‌گیری هر تمدنی بر پایه مؤلفه‌هایی استوار است که لازمه آن تمدن به شمار می‌رود. در دیدگاه اسلامی، دین مبین اسلام نه‌تنها یک دین به تمام معناست، بلکه راهبرد آن برای تمامی اعصار و قرون است.
امروزه که با گستره مدنیت و شهرنشینی و اندیشه‌های مختلف در ایجاد تمدن روبرو هستیم، از فحوای آیات قرآن می‌توان دستورالعمل‌هایی را برای ایجاد تمدن و همچنین گسترش و جلوگیری از زوال آن به دست آورد. از جمله مؤلفه‌هایی که زیرساخت‌های لازم را جهت ایجاد تمدنی قرآنی ـ اسلامی مطابق با فطرت بشریت فراهم می‌کند، «وعده و وعیدهایی» است که خداوند مکرر در قرآن به آنها اشاره دارد و با استفاده از آن در صدد ترسیم مسیر زندگی سعادتمند انسانی است. سؤال اصلی این پژوهش آن است که وعده و وعید‌های قرآنی چگونه در شکل‌گیری تمدن تأثیرگذار است و با استفاده از مطالعه میدانی و بررسی تطبیقی آیات، مؤلفه‌های قرآنی تأثیرگذار در ایجاد و گسترش تمدن اسلامی معرفی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


  • قرآن مجید
  • ابراهیم‌نژاد، محمدرضا (1385)، «نقش پیامبران در تمدّن جهان»، نشریه پاسدار اسلام، شماره 296.
  • ابن‌فارس، احمد (1404)، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتبة الأعلام الاسلامی.
  • ابن‌منظور، محمد بن مکرم (بی‌تا)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر و الطباعة و النشر و التوزیع.
  • انوری، حسن( 1387)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: انتشارات سخن.
  • الویری، محسن (1394)، «کارکرد تمدّن قرآنی؛ یک بررسی مقدماتی در قلمرو تمدّن پیشین اسلامی»، فلسفه و الهیات، شماره بیستم، سال چهارم، زمستان 1394.
  • پادشاه، محمد (1363)، فرهنگ جامع فارسی، تهران: کتابفروشی خیام.
  • جان‌احمدی، فاطمه (1386)، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، قم: دفتر نشر معارف.
  • جوهری، اسماعیل بن حماد (1376)، الصحاح، بیروت: دار العلم للملایین.
  • حسینی مرعشی تستری، نور الله (بی‌تا)، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، قم: دفتر آیة الله مرعشی نجفی.
  • حلی، علی بن مطهّر (بی‌تا)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم: مکتبة المصطفوی.
  • خرازی، سید محسن (1422)، بدایة المعارف الالهیة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412)، مفردات الفاظ القرآن الکریم، بیروت: دارالقلم.
  • ربانی گلپایگانی، علی (1425)، محاضرات فی الالهیات، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
  • ساغری‌زاده، مهدی و علی لطفی (1399)، «مؤلفه‌های تمدّن‌ساز در شخصیت حضرت موسی (ع) از دیدگاه قرآن کریم»، قرآن، فرهنگ و تمدن، سال اول، شماره دوم، زمستان 1399.
  • سبحانی تبریزی، جعفر (1412)، الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة.
  • صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1414)، الاعتقادات، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
  • طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم.
  • _________________ (1385)، نهایة الحکمة، قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پزوهشی امام خمینی.
  • طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
  • ______________ (1377)، جوامع الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم‏.
  • طریحی، فخر الدین بن محمد (1375)، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
  • طوسی، محمد بن الحسن (1411)، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد؛ بیروت: مؤسسة فقه الشیعة.
  • _______________(1406)، الاقتصاد فی ما یتعلق بالاعتقاد، بیروت: دار الاضواء.
  • فروهی، آرمان (1399)، «تأثیر هجرت انبیاء الهی بر تمدّن‌سازی از منظر قرآن کریم»، قرآن، فرهنگ و تمدن، سال اول، شماره دوم، زمستان 1399.
  • فیض کاشانی، ملا محسن (1375)، اصول المعارف، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  • فیّومی، احمد بن محمد (1414)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: مؤسسه دار الهجرة.
  • محمدی، علی (1378)، شرح کشف المراد، قم: دار الفکر.
  • مشهدی، محمد (ابن المشهدی) (1419)، المزار الکبیر، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  • معین، محمّد (1382)، فرهنگ معین، تهران: انتشارات زرّین.
  • مکارم شیرازی، ناصر (1421)، الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم: مدرسه امام على بن ابى طالب‏.
  • منتظر القائم، اصغر و زهرا سلیمانی (1394)، نقش پیامبران ابراهیمی در تمدّن‌سازی، تهران: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها.