چکیده: انسان پس از گذراندن شکل ابتدایی اجتماع، به‌تدریج جامعه‌ی بشرى را تشکیل داد. تشکیل امت و ظهور زندگی اجتماعی بشر، وی را آماده‌ی بهره‌گیری از تعالیم انبیاء و شکوفایی استعدادها نمود. پیامبران در پی رشد حیات مادی و معنوی انسان‌ها بودند و مفاهیم وحیانی به‌عنوان باورهایی ریشه‌دار، مسیری را فراهم کرد که در آن تمدن‌هایی متعالی شکل گیرد و منشأ پیشرفت بشر گردد. گرچه در میان تمدن‌های شناخته‌شده و نامدار بشری، کمتر به تمدن‌های دین‌پایه توجه شده، اما برخی پژوهش‌گران با در نظر گرفتن این واقعیت تاریخی، اندیشه‌ی دینی را عاملی اساسی در تشکیل و برپایی تمدن می‌دانند و معتقدند ادیان آسمانی، به شکل مستقیم یا غیر مستقیم نقش اساسی در ترکیب تمدنها بر عهده دارند. حضرت موسی? با تبیین قانون‌های الهی در قالب کتاب آسمانی، زمینه را برای شکل‌گیری جامعه‌ای متمدن فراهم کرد. با توجه به نیاز همیشگی بشر به آموزه‌های پیامبران، بازشناخت مؤلفه‌هایی از شخصیت موسی? که در تمدن‌سازی تأثیر داشته، اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. پرسش اصلی این تحقیق آن است که در شخصیت حضرت موسی? چه مؤلفه‌هایی برای تمدن‌سازی وجود دارد؟ برای پاسخ به این پرسش، آیات نورانی قرآن کریم مبنا قرار گرفته و این آیات، اصلی‌ترین منبع پژوهش حاضر است.
ابن خلدون، عبدالرحمن. (۱۳۶۲)، مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، (ج ۱–2)، چ ۴، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ابن عباد، صاحب (۱۴۱۴) ، المحیط فی اللغة، ج 3، چ 1، بیروت: عالم الکتاب.
ابن عساکر، ابوالقاسم (۱۴۱۹) ، تاریخ مدینة دمشق، تحقیق عمرو بن غرامة العمروی، ج ۱–74، چ ۱، بیروت: دار الفکر.
ابن فارس، احمد(۱۳۹۹) ، معجم مقاییس اللغه، تصحیح عبدالسلام محمد هارون، ج ۱–6، بیروت: دار الفکر.
ابن‌بابویه، محمد بن علی (۱۳۸۵) ، علل الشرائع، تحقیق محمد صادق بحر العلوم، چ 1، قم: کتاب فروشى داورى.
اخوان، عباس (۱۳۹۶) ، تبیین مؤلفه‌های تمدن‌ساز در سیره پیامبر اعظم؛ الگویی برای شکوفایی تمدن نوین اسلامی، بازیابی 18 اسفند 1399، از https://www.taghrib.org/fa/article/print/800
اخوان کاظمی، بهرام (۱۳۸۴) ، عدالت اجتماعی از برخی منظرهای اسلامی و غربی،. حکومت اسلامی، 10(36)، 90-123.
اسلامی فرد، زهرا. (۱۳۸۹) ، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام، چ ۱، قم: دفتر نشر معارف.
الویری، محسن؛ و مهدی نژاد، سیدرضا (۱۳۹۲) ، رابطه دین و تمدن در اندیشه مالک بن‌نبی. تاریخ و تمدن اسلامی، (18)، 163-191.
انوری، حسن(۱۳۸۲) ، فرهنگ بزرگ سخن، ج ۱–8، چ 2، تهران: سخن.
بینش، عبدالحسین (۱۳۸۸) ، آشنایی با تاریخ تمدن اسلامی، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نمایندگی ولی‌فقیه، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، انتشارات زمزم هدایت.
پرویز، محیا، ابراهیم پور، حبیب؛ حسن زاده، محمد؛ و حاضری، هاتف (۱۳۹۵) ، نقش امیدواری مدیران به عنوان مزیت رقابتی در بهبود عملکرد در سازمان. مقاله ارائه شده در همایش ملی دانشگاه، محور توسعه. تربت حیدریه: دانشگاه پیام نور تربت حیدریه.
پروین، لارنس ا، و جان، اولیور پی (۱۳۸۱) ، شخصیت: نظریه و پژوهش، ترجمه محمدجعفر جوادی و پروین کدیور، تهران: آییژ.
جان احمدى، فاطمه (۱۳۸۶) ، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامى. چ ۱، قم: دفتر نشر معارف.
جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمن (۱۴۳۰) ، درج الدرر فی تفسیر القرآن العظیم، تصحیح محمد ادیب شکور و تحقیق طلعت صلاح فرحات، اردن - عمان: دار الفکر.
جعفری تبریزی، محمدتقی (۱۳۷۷) ، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جوان، موسی (۱۳۳۶) ، مبانی حقوق، تهران: شرکت رنگین کمان.
حجازی، فخرالدین (بی‌تا) ، نقش پیامبران در تمدن انسان، چ ۲،تهران: بعثت.
حسینی، مینا (۱۳۸۹) ، تحلیل داستان حضرت موسی و خضر علیهما السلام (پایان‌نامه کارشناسی ارشد) ، دانشکده دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده علوم قرآنی قم.
حقی، اسماعیل بن مصطفی (بی‌تا) ، تفسیر روح البیان، چ 1، بیروت: دار الفکر.
خمینی، روح الله (۱۳۸۲)، شرح حدیث «جنود عقل و جهل»، چ 7، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
دهخدا، علی اکبر (۱۳۴۴) ، فرهنگ دهخدا، دانشگاه تهران.
دورانت، ویلیام جیمز (۱۳۷۲) ، تاریخ تمدن، ترجمه‌ی احمد آرام، ج ۱–28، چ۴، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
رضایی اصفهانی، محمدعلی (۱۳۸۷) ، تفسیر قرآن مهر، ج ۱–24، چ 1، قم: پژوهش‌هاى تفسیر و علوم قرآن.
رضایی اصفهانی، محمدعلی(۱۳۷۵) ، درآمدی بر تفسیر علمی قرآن کریم، چ 1، ایران: اسوه.
ساجدی، فاطمه (۱۳۹۰)، تحلیل شخصیت الگوهای قرآن (بررسی موردی حضرت نوح و حضرت موسی) ، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد) ، دانشگاه اصفهان: دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
سلیمی، علی و داوری، محمد (۱۳۸۰) ، جامعه شناسی کجروی، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
سهروردی، یحیی بن حبش.(۱۳۷۲) ، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح هانری کوربن، نجف‌قلی حبیبی، و حسین نصر، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
شریعتی، علی (۱۳۵۹) ، تاریخ تمدن، تهران: دفتر تدوین و تنظیم مجموعه آثار.
شریف الرضی، محمد بن حسین (۱۴۱۴) ، نهج البلاغه (صبحی صالح) ، تحقیق صبحی صالح، چ 1، قم: هجرت.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (۱۹۸۱) ، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعه، تحقیق محمدحسین طباطبایی، ج ۱–9، چ ۳، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
طالقانی، محمود (۱۳۶۲) ، پرتوی از قرآن، چ 4، تهران: شرکت سهامی انتشار.
طباطبایی، محمدحسین (۱۳۷۴) ، تفسیر المیزان ، ترجمه محمد باقر موسوی، ج ۱–20، چ ۵، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
طیب، عبدالحسین (۱۳۶۹) ، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱–14، چ 2، تهران: اسلام.
ساغری زاده, مهدی, & لطفی, علی. (1399). تبیین مؤلفه‌های تمدن‌ساز در شخصیت حضرت موسی از دیدگاه قرآن کریم. فصلنامه قرآن، فرهنگ و تمدن, 1(2), 43-66. doi: 10.22034/jksl.2021.129453
MLA
مهدی ساغری زاده; علی لطفی. "تبیین مؤلفه‌های تمدن‌ساز در شخصیت حضرت موسی از دیدگاه قرآن کریم". فصلنامه قرآن، فرهنگ و تمدن, 1, 2, 1399, 43-66. doi: 10.22034/jksl.2021.129453
HARVARD
ساغری زاده, مهدی, لطفی, علی. (1399). 'تبیین مؤلفه‌های تمدن‌ساز در شخصیت حضرت موسی از دیدگاه قرآن کریم', فصلنامه قرآن، فرهنگ و تمدن, 1(2), pp. 43-66. doi: 10.22034/jksl.2021.129453
VANCOUVER
ساغری زاده, مهدی, لطفی, علی. تبیین مؤلفه‌های تمدن‌ساز در شخصیت حضرت موسی از دیدگاه قرآن کریم. فصلنامه قرآن، فرهنگ و تمدن, 1399; 1(2): 43-66. doi: 10.22034/jksl.2021.129453
)
