چکیده: مهاجرت از ابتدای بشر تاکنون در میان اقوام مختلف به عنوان راهی برای عبور از مصائب و مشکلات در نظر گرفته شده و از جمله مهم‌ترین راهکارهای جوامع بشری برای ارتقاء وضعیت زندگانی خود بوده است. قرآن کریم نیز در ضمن آیات فراوانی به هجرت انبیاء الهی و پیروان آنها اشاره کرده است. در این پژوهش که با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته است به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که هجرت در دوران رسالت انبیاء الهی از چه جایگاهی برخوردار بوده و از منظر قرآن کریم میان هجرت انبیاء الهی و تمدن‌سازی چه نسبتی برقرار است؟ با بررسی آیات متعدد قرآن کریم به این نتیجه می‌رسیم که در قرآن ضمن بیان دسته‌بندی هجرت به هجرت درونی و هجرت بیرونی، اهداف متعددی همچون رضا و خشنودی خداوند، حفظ ایمان و توحید، دستیابی به امنیت و آمرزش گناهان و در نهایت ایجاد تمدن الهی برای این امر مهم شمرده شده است. همچنین هجرت حضرت ابراهیم?، حضرت موسی? و قوم بنی اسرائیل، اصحاب کهف و حضرت محمد] و پیروان ایشان هجرت‌هایی با نیل به رستگاری و قرب الهی بوده، که منشاء تحول اجتماعی-تمدنی برای دینداران آن ادیان را فراهم کرده است.
خامنه‌ای، سید علی (1390)، انسان 250 ساله؛ بیانات مقام معظم رهبری درباره زندگی سیاسی-مبارزاتی ائمه معصومین=، تهران: موسسه ایمان جهادی.
خامنه‌ای، سید علی (بی‌تا)، اجوبة الاستفتائات، قم: دار الحق.
شریعتی، علی (1359)، تاریخ تمدن، تهران: آگاه.
طباطبایی، سید محمد حسین (1371)، المیزان، قم: اسماعیلیان، چ 5.
طباطبایی، سید محمدحسین (1391)، قرآن در اسلام از دیدگاه تشیع، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ 11.
طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن (1408 ق)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه، طـ الثانی.
طبری، محمد بن جریر (1409 ق)، التاریخ الرسل و الملوک، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (بی‌تا)، تفسیر التبیان، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طیب حسینی، سید محمود (1399)، تلخیص و تحریر قاموس قرآن، قم: جامعه الزهراء.
عبدالله زاده آرانی، رحمت الله (1370)، هجرت و اثرات اجتماعی آن از دیدگاه اسلام، پایان نامه کارشناسی ارشد اللهیات گرایش معارف اسلامی و ارشاد، دانشگاه امام صادق?.
عطایی اصفهانی، علی (1396)، قصه‌های پیامبران در قرآن، قم: آئین دانش.
قرطبی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1373)، تفسیر قرطبی، تهران: دار الکتاب الاسلامیه.
قمی، علی بن ابراهیم (1367)، تفسیر قمی، قم: دار الکتاب، طـ الثانی.
کافی، مجید (1396)، تاریخ قرآن «تفسیر موضوعی آیات اجتماعی و تاریخی»، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان تبلغات اسلامی.
کسایی، فاطمه (بهار و تابستان 1383)، هجرت در قرآن و منظرهای مختلف، فصلنامه مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، ش 33 و 34، صص 79 -92.
مجلسی، محمدباقر (1412 ق)، بحارالانوار، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
مکارم شیرازی و دیگران، ناصر و دیگران (1367)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتاب الاسلامیه.
منتظرالقائم، اصغر (1394)، تمدن‌سازی نبوی و علوی، اصفهان: مرغ سلیمان، چ 2.
منتظرالقائم، اصغر، سلیمانی، زهرا (1394)، نقش پیامبران ابراهیمی در تمدن‌سازی، قم: دفتر نشر معارف.
نجفی، محمدحسن (بی‌تا)، جواهر الکلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی، طـ السابع.
فروهی, آرمان. (1399). تأثیر هجرت انبیاء الهی بر تمدن‌سازی از منظر قرآن کریم. فصلنامه قرآن، فرهنگ و تمدن, 1(2), 6-22. doi: 10.22034/jksl.2021.129451
MLA
آرمان فروهی. "تأثیر هجرت انبیاء الهی بر تمدن‌سازی از منظر قرآن کریم". فصلنامه قرآن، فرهنگ و تمدن, 1, 2, 1399, 6-22. doi: 10.22034/jksl.2021.129451
HARVARD
فروهی, آرمان. (1399). 'تأثیر هجرت انبیاء الهی بر تمدن‌سازی از منظر قرآن کریم', فصلنامه قرآن، فرهنگ و تمدن, 1(2), pp. 6-22. doi: 10.22034/jksl.2021.129451
VANCOUVER
فروهی, آرمان. تأثیر هجرت انبیاء الهی بر تمدن‌سازی از منظر قرآن کریم. فصلنامه قرآن، فرهنگ و تمدن, 1399; 1(2): 6-22. doi: 10.22034/jksl.2021.129451
)
