نمودهایی از هنر اسلامی ـ قرآنی در مساجد تاریخی اصفهان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه

چکیده

< p>مساجد در طول تاریخ اسلام به عنوان مهم ترین و مؤثرترین نهادهای عبادی و معنوی مسلمانان به حساب آمده اند. اهمیت این نهادهای معرفتی که مزین به نمادهای روحانی از جمله آیات و روایات و کتیبه های مشحون از آموزه های وحیانی می باشد فضایی را ایجاد می کند که مؤمنین و حتی کسانی که در آن وارد و حاضر می شوند احساسی خاص و سرشار از لطف و بهره گیری مثبت دارند.
مسجد به جهت اشتیاق مسلمین در شکوه هر چه بیشتر آن، پایگاهی برای کمال مطلوب و نیل به معانی است و بدین روی عرصۀ هنرهای منبعث از قرآن و عترت به ویژه کتیبه ها و جلوه-هایی از آیات و سور می باشد.
در این نوشتار سعی بر آن است که با ترسیم وضعیت این اماکن مقدس که ملهم از تفکر و اندیشۀ اسلامی به ویژه نشأت گرفته از مضامین و معانی قرآنی می باشد فضای ظاهری و کالبدی آن مورد توجه قرار گیرد. و در واقع به این مسأله پاسخ گوید که هنر و معماری در خدمات ارزش های معنوی و قرآنی تا چه اندازه کارساز و اثرگذار است.
بدین روی در مقالۀ حاضر به توصیف مساجدی از استان اصفهان به ویژه شهر تاریخی اصفهان پرداخته است. البته این مساجد به دلیل برخی ویژگی های معنوی و معماری نه تنها در ایران بلکه در عالم اسلام شهره و مورد توجه است.

کلیدواژه‌ها


1- ابونعیم اصفهانی،حافظ (1410)، ذکر اخبار اصفهان، تحقیق سید کسروی حسن، بیروت: دارالکتب العلمیه.
2- اسلامی ندوشن، محمدعلی (1352)،صفیر سیمرغ (یادداشت های سفر)، تهران: انتشارات توس.
3- بیانی، مهدی (1363) احوال و آثار خوشنویسان، تهران، اتشارات علمی.
4- پوپ، آ (1370) معماری ایران، ترجمه غلام حسین صدری افشار، تهران:فرهنگان.
5- ترکمان، اسکندربیک (1377) تارخی عالم آرای عباسی، تصحیح دکتر محمداسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب.
6- جمعی از نویسندگان (1378) دایرة المعارف بناهای تاریخی ایران در دورۀ اسلامی (مساجد)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
7- جوادی، آسیه (1363) معماری ایران، تهران: انتشارات مجرد.
8- حاتم، غلامعلی(1378) معماری اسلامی ایران در دورۀ سلجوقیان، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
9- خاتون آبادی، عبدالحسین(1352) وقایع السنین و الاعوام، تصحیح محمدباقر بهبودی، تهران: اسلامیه.
10- خوانساری، محمدباقر(1356) روضات الجنات، ترجمه محمدباقر ساعدی خراسانی، تهران: اسلامیه.
11- رفیعی، مهرآبادی، ابوالقاسم (1352) آثار ملی اصفهان، تهران:انتشارات انجمن آثار ملی.
12- ریاحی، محمدحسین (1396) ارباب معرفت، تهران: جنگل.
13- ____________ (1399) سیری تاریخی در هنر و معماری مساجد ایران و جهان، تهران:ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور.
14- __________(1385) ره آورد ایام (مجموعه مقالات اصفهان شناسی)، اصفهان: مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل (وابسته به شهرداری اصفهان).
15-  _________(1391)  شهری بر هامون نهاده، اصفهان: مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل (وابسته به سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان).
16- گدار، آندره (1368) آثار ایران، ترجمه ابوالحسن سروقدم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
17- مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده معماری و شهرسازی (1383)گنجنامه (مساجد جامع)، ج 1 و 2، تهران:مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده معماری و شهرسازی.
18-  هنرفر، لطف الله (1350) گنجینه آثار تاریخی اصفهان، اصفهان: انتشارات ثقفی.
19-  __________ (1372) آشنایی با شهر تاریخی اصفهان، اصفهان: انتشارات گل ها.
20-  __________(1356) اصفهان (کتاب جوانان)، اصفهان: شرکت سهامی کتابهای جیبی.