مبانی تحول عقیده انسان از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشکده علوم قرآن و حدیث

چکیده

چکیده
هر گونه اقدامی در راستای تغییر و اصلاح جنبه‌ای از جنبه‌های فکر، عقیده، رفتار و اخلاقِ انسان، نیازمند شناخت شاخصه‌های بنیادی و به کارگیری اصول و فنون هماهنگ و مستلزم در دست داشتن نقشه‌ی راه است. قرآن‌کریم به منظور ایجاد تحول و دگرگونی در باورهای ناصحیح انسان و جایگزینی عقاید صحیح به جای آن، بر مبانی ویژه‌ای تکیه دارد. این مجموعه‌ی وحیانی ضمن هماهنگی کامل با مهمترین ویژگی‌های انسان و تمرکز بر اساسی‌ترین لایه‌های وجود وی، تلاش گسترده‌ای را در جهت احیای سرمایه-های بنیادین به کار می‌گیرد و اندیشه‌ی اعتقادی او را به میزان قابل توجهی تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
اصلاح باورهای انسان در همه‌ی زمان‌ها مستلزم شناخت صحیح مبانی مذکور است و غفلت از آن‌ها، جریان صحیح تحول عقیده را دشوار می‌سازد. بر این ‌اساس بررسی و شناخت مبانی مرتبط با مسأله‌ی تحول عقیده از منظر قرآن‌کریم، چشم‌انداز تربیتی روشنی در پیش روی انسان قرار داده و بسترهای لازم جهت پیمودن فرایند تحول باورهای ناصحیح در مقیاس جوامع بشری را برای او فراهم خواهد کرد.
از ‌‌این‌ رو نویسنده در این پژوهش پس از بررسی مفهوم تحول عقیده، مهمترین مبانی قرآن‌کریم در تحول عقیده‌ی انسان را به دو بخش فطری و عقلی تقسیم نموده و به تبیین مؤلفه‌های هر کدام از این دو خواهد پرداخت.

کلیدواژه‌ها


  1. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، مکتبه الاعلام الاسلامی، قم، بی­تا.
  2. ابن­اثیرجزری، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، اسماعیلیان، قم، چاپ چهارم، 1367ش.
  3. ابن­منظور، محمد بن مکرم، ‏لسان العرب‏، دارصادر، چاپ سوم‏، بیروت، 1414 ق.  
  4. اصفهانی، راغب، المفردات الفاظ قرآن، تحقیق صفوان عدنان دلودی، نشردارالقلم، چاپ اول، دمشق،1412 ق.
  5. انیس، ابراهیم، معجم الوسیط، ترجمه محمد بندرریگی، انتشارات اسلامی، چاپ دوم، قم، 1386ش.
  6. تمیمی­آمدی، عبدالواحد محمد، تصنیف غرر الحکم و دررالکلم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1366ش.
  7. جوادی­آملی، عبدالله، تسنیم، نشر اسراء، چاپ اول، قم، 1378ش.
  8. _________، فطرت در قرآن، اسراء، چاپ سوم، قم، 1384ش.
  9. حسینى­همدانى، سید محمد حسین‏، انواردرخشان، تحقیق محمد باقر بهبودى‏، ناشرلطفى، چاپ‏اول‏، ‏تهران‏1404 ق.
  10. رازى، فخرالدین، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب‏، دار احیاء التراث العربى‏، چاپ سوم، بیروت‏‏،1420 ق‏.
  11. سیدرضی، نهج­البلاغه، ترجمه فیض الاسلام، مؤسسه تألیفات فیض­الاسلام، چاپ پنجم، تهران، 1421ه.ق.
  12. شیرازی، صدرالمتألهین، المبدأ و المعاد، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم، قم، 1422ق.
  13. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، چاپ­پنجم، قم، 1417 ق.
  14. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تحقیق با مقدمه محمد جواد بلاغى‏، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش‏.
  15. طریحى، فخرالدین‏، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد حسینى، ‏کتابفروشى مرتضوى، ‏چاپ سوم‏، تهران‏، 1375 ش.
  16. طیب، سیدعبد­الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات اسلام، چاپ دوم‏، تهران، ‏1378ش. ‏
  17. عاملی، محمدبن­حسن، وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، چاپ اول‏، آل­البیت‏، قم‏، 1409 ق‏.
  18. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین‏، انتشارات هجرت‏، چاپ‏دوم‏، قم،‏1410 ق.
  19. فضل­الله، سید محمد حسین، الحوار فی القرآن، دارالملاک، چاپ پنجم، بیروت، 1417ق.
  20. فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر، ر.ک: نرم افزار جامع التفاسیر.
  21. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1365ش.
  22. مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ناشر اسلامیه‏، تهران، بی­تا.‏
  23. مدرسی، سید محمد تقى، من هدی القرآن، ‏ دار محبى الحسین‏، چاپ اول‏، تهران، ‏1419ق‏.
  24. مصباح یزدی، محمدتقی، انسان سازی در قرآن، انتشارات مؤسسه امام خمینی(ره)، قم، 1388ش.
  25. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران،1360ش.
  26. مطهری، مرتضی، فطرت، صدرا، چاپ چهاردهم، تهران، 1382ش.