بررسی روش قرآن در بیان نقش انبیاء در تکامل تمدن بشری

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

مرکز معارف اسلامی دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

قرآن کریم حاوی نکات ارزشمند و حائز اهمیت تاریخی است که در مطالعات تمدنی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. روند حوادث مرتبط با زندگانی و رسالت انبیاء الهی و دعوت مردم به یکتاپرستی و توحید در آیات متعدد قرآن بیان شده است. در این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که در مباحث مؤلفه‌های تمدنی قرآن کریم نقش انبیاء در تکامل تمدن انسانی بر چه اصولی بیان شده است؟ قرآن کریم برای موعظه و عبرت‌گیری از صحنه‌های حوادث مرتبط با زندگانی رسولان الهی و در ذکر وقایع امم آن مقدار را بر می‌گزیند که در هدایت مردم مؤثر است و از این لحاظ منظر و سبک نگارش آن با تألیفات تاریخی متفاوت است که در واقع مسئله پژوهش حاضر بر این محور قرار دارد. روش قرآن در بیان نقش انبیاء در تکامل تمدن انسانی ضمن ایجاز و عدم پرداخت به جزئیات به اصولی همچون برگزیدن روش عینی و شهودی، گذار از حال و بازگشت به حال قرآن در پرداختن به تمدن‌ها، عدم بسط و تفصیل مخل در ذکر تمدنی قرآن و عدم آمیختگی گزارشات تمدنی قرآن با افسانه و اساطیر می‌توان اشاره کرد. پژوهش حاضر با رویکر توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای تدوین گشته است.

کلیدواژه‌ها


1- قرآن کریم.
2- ابن خلدون، عبدالرحمن (1391)، مقدمه ابن خلدون، ترجمه پروین گنابادی، تهران: علمی و فرهنگی، چ 13.
3- پایدار، حبیب الله (1358)، برداشت‌هایی در باره‌ی فلسفه‌ی تاریخ در قرآن، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
4- پیگولوسکایا، نیناویکتوروونا و دیگران (1363)، تاریخ ایران (از دوران باستان تا پایان سده هجدهم میلادی)، تهران: پیام.
5- تقی زاده، سید حسن (1379)، از پرویز تا چنگیز: استیلای عرب تا ایلغار مغول در ایران، تهران: فردوس.
6- تهرانی، شیخ آقا بزرگ (1408 ق)، الذریعه الی تصانیف الشیعه، تهران و قم: کتابخانه اسلامیه و اسماعیلیان.
7- جرج ولز، هربرت، پوستگیت، ریموندویلیام (1394)، کلیات تاریخ: دورنمایی از تاریخ زندگی و آدمی، از آغاز تا 1960 میلادی، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران: سروش.
8- جعفری، یعقوب (1391)، بینش تاریخی قرآن، تهران: نسیم کوثر.
9- درویش، محمدرضا (1355)، گامی در اساطیر، تهران: بابک.
10- رادمنش، عزت‌الله (1370)، سبک‌های تاریخی و نظریه نژادی تاریخ، تهران: کویر.
11- تاریخ در قرآن(1371)، چ2، مشهد: آستان قدس رضوی.
12- رائین، اسماعیل (2536)، دریانوردی ایرانیان، تهران: جاویدان.
13- رشید رضا، محمد (1990 م)، تفسیر القرآن الحکیم (تفسیر المنار)، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
14- رضازاده جودی، مهدی، رضازاده جودی، محمدکاظم (بهار 1394)، «الگوی تمدّنی اسلام در سیرة نبوی با تکیه بر آیات قرآن کریم»، پژوهش نامه معارف قرآنی، دانشگاه علامه طباطبایی، ش 20، صص189-166.
15- رفیع‌پور، فرامرز (1393)، آناتومی جامعه: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
16- زرین کوب، عبدالحسین (1383)، یادداشت‌ها و اندیشه‌ها: از مقالات، نقدها و اشارات،چ 6، تهران: سخن.
17- سبحانی، جعفر (1373)، فروغ ابدیت،چ9، قم: بوستان کتاب.
18- شریعتی، علی (1396)، جهان‌بینی و ایدئولوژی، مجموعه آثار، ج 23، تهران: شرکت سهامی انتشار.
19- طباطبائی، سید محمدحسین (1383)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
20- طبرسی، حسن بن فضل (1400 ق)، مختصر مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالزهراء.
21- فخر رازی، محمد بن عمر (1371)، تفیسر کبیر مفاتیح الغیب، تهران: اساطیر.
22- کافی، مجید (1396)، تاریخ قرآن؛ تفسیر موضوعی آیات اجتماعی و تاریخی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
23- گیرشمن، رومن (1386)، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین، تهران: نگاه.
24- محرمی، غلامحسن (1382)، نقش انبیا در پیشرفت تمدن بشرى»، مجله صباح، ش 9-10.
25- محلی، جلال‌الدین، سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر (1385)، تفسیر جلالین، ترجمه مسعود قادرمرزی، ارومیه: موسسه انتشاراتی حسینی‌اصل.
26- مطهری، مرتضی (1387)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج 23، تهران: صدرا.
27- مکارم شیرازی، محمد (1396)، تفسیر نمونه، قم: دارالکتب الاسلامیه.
28- مهدوی، سید سعید (1386)، قصه و نکات تربیتی در قرآن، چ2، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
29- واقدی، محمد بن عمر (1418 ق) المغازی واقدی‌، تحقیق مارسدن جونس، قم‌: مرکز النشر الحوزه العلمیه.
30- یزدی، علی‌محمد (1392)، روش بیان قرآن، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی